Tulafono tau faaofi o le Tulafono o le Itumalo 2018
SAUNOAGA Faaolesa Katopau Ainuu FAAMALAMALAMA I LUGA O LE TULAFONO TAU FAAOFI O LE TULAFONO O LE ITUMALO 2018
O lenei Tulafono Tafaaofi o se taunuuga o se galuega na feagai ma se Komiti Faafoe sa tofiaina e le Kapeneta e faafoeina suesuega ma le iloiloga o le vaevaeina o Itumalo Faapalota faapea ai foi ma le galuega sa feagai ma le Komisi Suesue o le Faigapalota 2016. O nei ripoti sa tuuina faafautuaga mai ai ni mataupu ina ia mafai ona toe iloiloina le Tulafono o Itumalo 1963 sa iai.
Mo le silafia, o le ripoti a le Komisi o le vaevaega o Itumalo Faapalota a Niu Sila, sa faia le latou sailiiliga muamua ma sa faapena na momoli mai lo latou manatu, a fua i le aofai o tagata (population) faatasi ai ma le numera o nofoa o le Palemene o loo iai, e 3,800 le aofai o tagata i le Itumalo e tasi.
O lea fuafuaga ua o gatusa ai ma faiga fa’a-temokalasi faaonaponei o le vaeluaina tutusa o Itumalo taitasi e fua i le aofai o ona tagata.
O lea fuafuaga e ausia ai le tasi o manulauti o le faa-temokalasi o le equal and fair representation o tagata nuu o se atunuu i upu fai o se Malo. O lona uiga, e le mafai ona talafeagai ma tutusa le taatiaga o loo iai nei. O se faataitaiga o le tasi o le faipule Faleata i Sisifo (pop. 18,000) ae tasi foi le faipule o le Gagaemauga No. 2 e 864 le aofai o ona tagata. Poo le Vaimauga i Sisifo e 24,000 le aofai, a’o Itumalo o Falealupo e 1,095.
A tausisia la le fautuaga lea mai le Komisi a Niu Sila, o lona uiga e pau maualalo le aofai o numera o sui a faipule mai le motu tele i Salafai i le na o le 11 poo le 11 Itumalo faafaipule aua o le faamaumauga a le Ofisa o Fuainumera lea e faapea mai o le 75% o tatou tagata o loo aumau i le motu o Upolu nei.
Ui i lea, sa fautuaina malosi le Ofisa e faataatia lea fautuaga ae faamuamua i le taimi nei le faasaosaoga o Itumalo Faapalota ma le aveeseina o Urban Seats. E ono nisi fautuaga sa faapena na saili tofa iai le Kapeneta ma taunuu ai loa i le faataitaiga e pei ona aumai nei.
O nisi la nei o fautuaga ua tusiaina nei faaletulafono i totonu o lenei Tulafono Taufaaofi.
MAFUAAGA:
Talu lava ona faavae vaevaega o Itumalo Faapalota, o loo maitauina ai pea le le talafeagai o lenei faatulagana o nisi o Afioaga i totonu o nisi o ia Itumalo. O se faataitaiga faigofie o Itumalo ia e tu le isi afa i Upolu ae tu le isi afa i Savaii.
O se faamaoniga lea e faailoa mai ai ua tatau ona toe iloilo le faatulagaga ma le faataotoga o iai nei tuaoi o Itumalo Faa-Palota ina ia atagia mai ai avanoa tutusa o le faaleoina o tagatanuu i totonu o le Palemene o Samoa ma o le a tele ai foi avanoa e tutusa ai le faasafuaina o atinae a le Malo i vaega uma o le atunuu.
O le isi vaega taua ua talafeauga ai le toe iloiloina o le toe fetuunai ma faamausali o Itumalo Faapalota, e fua lea i le feoaiga o tagata o le atunuu. O loo aumai pea e le Ofisa o Fuainumera le ripoti le agai mai pea o le mamalu o le atunuu mai Savaii ma nuu i tua e aumau i Itumalo tu lalata i le taulaga aua aoaoga ma avanoa faigaluega. Ma ua matua faatupulaia ai le fuainumera o tagata Samoa e alala ma papa aao i nuu ma afioaga tu lata i le taulaga. Ma ua alagatatau ai ona toe fetuutuunai Itumalo Faapalota nei ina ia mautinoa ai pea le avanoa tutusa i le faaleoina o a latou manaoga i le Palemene aemaise ai le avanoa tutusa o le faasafuaina o atinae i totonu o nei Itumalo Faapalota.
TULAFONO TAUFAAOFI O LE TULAFONO O ITUMALO FAAPALOTA 2018
O le Tulafono Taufaaofi o le Tulafono o Itumalo Faapalota 2018 ua faamaioio lelei mai ai le lisi o Itumalo Faapalota e fuafua i luga o numera o tagata o loo nofomau i nofoaga ma alalafaga taitasi.
E 4 (fa) ni suiga taua o loo fai ma aotelega o lenei Tulafono Taufaaofi:
1. Ua suia le numera o Itumalo mai le 49 i le 51. E pei ona tuuina mai e le tulafono, e tusa ai ma le Vaega 44 o le Faavae o Samoa, 51 Itumalo o le a vaevaeina ai le palotaina o Sui mo le Palemene. O loo lisiina i le vaega o Faamatalaga nuu o loo i lalo o Itumalo taitasi;
2. Ua tuuina eseese ia nuu sa i lalo o le Itumalo Fapalota e tasi ae e eseese vaega o le atunuu o loo taoto tonu ai.
3. Ua toe tusiaina le Vaega o Faamatalaga (Schedule) ina ia maioio ona lisiina uma mai ai nuu o loo i lalo o Itumalo Faapalota.
4. E le o toe iai ni Itumalo Tu-Taulaga: Ua aveeseina Itumalo Tu-Taulaga ae o le a avea uma ma Itumalo Faapalota e pei ona vaevaeina i le Vaega o Faamatalaga.
O nisi nei o le auiliiliina o suiga ua tuuina mai i totonu o le Tulafono Taufaaofi lenei:
1. Faaopoopoina o nofoa Faapalota mo Itumalo Faapalota nei, 1 mo Vaimauga Sisifo, 2 mo Faleata Sisifo ma le 1 mo Sagaga:
2. Aveesea mai o Leauvaa mai Gagaemauga Nu. 1 ae avea o se tasi o Itumalo Faapalota ma Faaigoaina o Sagaga 3.
3. Tuuina atu Satuimalufilufi i le Itumalo Faapalota o le Aiga i le Tai;
4. Tuuina atu Salamumu i Safata Sisifo ae tuuina atu Nuusuatia ma Vaiee i Safata Sasae;
5. Tuuina o Faleapuna i le Itumalo Faapalota Anoamaa Sasae;
6. Mo Savaii, aveeseina mai Tafua mai le Itumalo Faapalota Palauli le Falefa ae tuuina atu i Faasaleleaga Nu.1 Sasae;
7. Faaopoopoina o Saleaula i le Itumalo Faapalota o Gagaemauga Nu.1;
8. Aveeseina Gagaemauga Nu.3 ae suia le Gagaemauga Nu.2;
9. Tuuina Tulaele Tai ma Vailoa i Faleata Sisifo;
10. Sui le faaigoaina o Itumalo o loo iai Sasae ma Sisifo ae lisiina faafuainumera e pei ona iai faaigoaina fou nei:
• Vaimauga 1, Vaimauga 2, Vaimauga 3, Vaimauga 4;
• Faleata 1, Faleata 2, Faleata 3, Faleata 4;
• Sagaga 1, Sagaga 2, Sagaga 3, Sagaga 4;
• Aana Alofi 1, Aana Alofi 2, Aana Alofi 3, Aana Alofi 4;
• Safata 1, Safata 2;
• Falealili 1, Falealili 2;
• Anoamaa 1, Anoamaa 2;
• Faasaleleaga 1, Faasaleleaga 2, Faasaleleaga 3, Faasaleleaga 4, Faasaleleaga 5;
• Salega 1, Salega 2;
• Palauli 1, Palauli 2, Palauli 3.
O nai suiga ia o loo i totonu o lenei Tulafono ua taua o le Tulafono Taufaaofi o Itumalo 2018.
Lau Afioga a le Fofoga Fetalai, o le faamalamalaga lena o lenei Tulafono Taufaaofi e pei ona tuuina atu.