TALATU’U O TOGA O LE LAGAVAA- PIPI’IMALEELEELE- MA LE TASIAEAFE

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 26 May 2016, 12:00AM

Ina ua taunuu mai le vaa o Savea Si’uleo mai Pulotu i Fiti-o le ietoga lenei sa lalaga i luga o lona vaa -e se ulugalii o Fane’a ma Fane’a-ma o le pogai lea o le igoa o le ‘Ie o le “Lagavaa.”

Na latou taunuu i Saginoga-o se ogaeleele lea i le itu i sauté  o Sala’ilua-lea na lalaga ma faamae’a ai le lalagaina o lea ‘Ie. Ina ua uma ona lalaga-sa faataatia e le fafine i lalo o ona fala moe, lea na pogai ai ona pipi’i le ‘ie i le eleele-ma o lea na faaigoa ai o le “Pipiimaleeleele”.

Na maliu le alii o Fanea-ae sa tumau pea ona moe le fafine o Fanea i luga o le ‘ie-ma na i’u ina pipii ai le ‘ie i le tino o le fafine. Ona o lea tulaga faigata ua tupu i le fafine-o lea na faa-sa’oloto ai e Tapu o Auala le fafine mai lea tulaga pagatia ma avea ai ma ona to’alua.

E ui lava ina tapu lima o Fanea ona o ia na lalagaina lea ietoga pa’ia, ae na nofo lava ia Tapu. O le mea la ua tupu-ua amata ona fafaga e Tapu lona toalua i lea aso ma lea aso ma ua o’o ina fiu Tapu e fai lea galuega.

Ona sola lea o Fanea ma ave lea ‘ie i Saletele i Safune. O iina na moe ai o ia i le po i le matafaga i luga o le fuefue-ma o iina na toe suia ai le igoa o le ‘ietoga o “Moeilefuefue”. O Fanea lea ua toe nonofo ma le tulafale o Paopao-lea na fanau i le nuu o Paia-ona fanau lea o le teine lea na faaigoa ia Pipili- talu ai ona e fanau mai e pipili.

A’o tuputupu a’e Pipili, o ia o le tamaita’i aulelei, ona sau ai lea o le tamaloa mai Lealatele e igoa o Lafoniu sa fagota ma le anoano o atule-ona vaai lea ia te ia ma ua moomoo e avea Pipili ma ona to’alua. O taimi uma lava e lavalava ai e Pipili le ‘ietoga o le “Lagavaa”-ma na fanaua e ia lana tama.

O Lafoniu sa faaigoa o Fafagailetua ma sa na lavalavaina foi lea ietoga, Na nonofo o ia ma se alii o Amaile ona maua ai lea o le teine o Tualafalafa. Ona usu lea o Tagaloa-a-lagi ia Tualafalafa ona o mai uma lea o lona aiga e aumai toga o lea tamaitai.

Sa potopoto alii i se fale tele ma e tele ni ‘ietoga mo le aotelega. Ona faapea lea o upu a le tama o Tualafalafa-‘Ta’u i lo’u to’alua e sau e vaai i ‘ie! Ona tapā foi lea o le aiga o le alii e o mai e silasila i toga o le aotelega.

Ona faapea mai lea o se tasi-‘Lau Afioga- e leai se ‘ie mai le aiga o lou faletua mo le faaipoipoga. Ona alu lea o se tamaitiiti i fafo ma ta’u i le faletua o le alii lea faaupuga-ona sau lea o ia i totonu o le fale: “Malilie lo tatou aiga-ou te fia alu muamua ou te ta’ele- a mae’a-ou te mana’o i o tatou aiga uma ina ia potopoto mai iinei!

Ona alu lea o le tamaitai ua ta’ele. Ona lavalava lea o le tamaitai i le siapo ina ne’i susū le ‘ie.Ina ua uma ona ta’ele- sa alu atu loa Fafagailetua i totonu o le fale o loo faaputu ai ‘ie toga ma o loo potopoto uma ai tamalii ma failauga, o faletua ma tausi.

Ua amata ona fola ‘ietoga-ma e faitau afe ma afe-ona latou faa-tauemu ia Fafagailetua fai mai e leai se ‘ietoga na alu atu ma ia mo lana tama. Ona tago atu lea o Fafagailetua i ona tua ma to mai le ietoga –ma e ui lava ina sa susū-ae sa mago lelei lava-ma o le pogai lea na faaigoa ai lea ietoga o le “Matūmaivai”.

Ma a’o fofola atu e Fafagailetua lana ‘ietoga- sa fe’emo uila ma pāpā faititili; ona faafuse’i lea ona pogisa ma ua amata ona matata’u tagata uma. Ona ia faailoa atu lea o le talaaga o lea ietoga ma faapea atu-

“O le ietoga lenei e mai Pulotu ma e sili atu lona tau i lo le afe ma afe o a outou ietoga-ma o lea na toe faaigoa ai lea ‘ietoga o le “Tasiaeafe”. Na nonofo Tualafalafa ma Tagaloaalagi. Na alu le tamaitai i le lagi ma ave uma toga.

O iina na fanau ai le teine o Sinalagilagi-lea ina ua matua na ia vaaia ai Sooialo o Safotu i se tasi aso o totō lona ma’umaga i se ‘oso-ona fia fai tane ai lea o ia ia Sooialo. Na nofo o ia ia Sooialo ma o le pogai lea na o’o ai lea ‘ie i Safotu ma o le afafine o Sooialo o Fetui na tau ai lona gafa ia Salamasina.

Ina ua faae’e ia Salamasina le suafa o le Tuiaana-na ia tuu atu ia Alipia lona lafo-ae ave le isi ietoga  o le “Moeiuaniu” ia Faamatuainu o Lufilufi. Sa mulimuli ane ona maua e Tuisamau le ‘ie o le “Lagavaa” ina ua lagomau le Tupu o  I’amafana i Alafua-o se nuu-a-uta lea o Faleata; ina ua tulia e Manono Aana i lea nofoaga.

Ina ua mavae lea taua- sa manana’o Leulumoega e toe faafo’i atu le tino maliu o le Tupu e lagomau i Faleolo, Satapuala. E o’o mai i le taimi nei- ua le o toe iloa pe o fea ua o’o i ai lea ietoga-ae masalo ua masaesae.

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 26 May 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>