Vala’au Luatuanu’u mo se fa’amaoniaga

By Ilia L Likou 13 April 2018, 12:00AM

O lo’o ua fa’ailoa mai e Tofete Lafaaua Tofete se tasi o matai Luatuanu’u le le sa’o ai lea o ripoti a leoleo na tu’uina atu i le Palemia.

Ona o lea le tulaga ua ia lu’iina ai le Komesina o Leoleo ina ia fa’ailoa atu fa’amaoniga o vaega uma e pei ona ta’ua ai fana lea na ta’ua na o latou fa’aaogaina i le aso na tula’i mai ai le fe’ese’eseaiga,

Na ia ta’ua o ripoti nei ua mafua ai le tele o saunoaga tu’usaunoa a le afioga a le Palemia i lo latou afio’aga aepeita’i e le sa’o lea.

I se toe tepa ai i tua i le Polokalame na  fa’ataunu’uina ma Tuilaepa i le aso na tula’i mai ai lea tulaga na ia fa’ailoa le agaga fa’anoanoa a le malo ona o nei amioaga, o le polokaina lea o auala tetele a le malo.

Tuilaepa: Faatoa ou iloa nei i le taeao ina ua maua le telefoni mai Malu o le Malo, ua afaina nisi o Leoleo. Sa logo mai ua taofia e le autalavou foi poo taulelea i Luatuanuu ia le femalaga’i o tagata.

O auala o auala o le Malo, ma soo se isi a na te faia le mea lea o le solitulafono, ma e tasi a le mea e oo i ai o le aumai e kaloka i Tafaigata. O amio nei e le’o ni amio e faia e ni fanau a tagata, o amio e faia e mo mea o ta’ifau ia ituaiga amio nei.

O lea e feoa’i le mamalu o le atunuu, ae o ane taofiofi, o ane tauai; ia o uiga ia e le’o toe moomia i aso nei, ae mafua mai i mo mea o taaloga lakapi, o se mea faatauvaa tele. Ai na faaoolima ai ia le au maimoa i taaloga sa fai i Saoluafata, i se tama taalo poo se tulaga faapena ou te le’i maua atoa le faamatalaga a Luatuanuu ia o lea la ua taui masui.

O mea la faapenei, e te le alu a oe faaoo le sala i se isi o le mea na a le tulafono. O le mea e tatau ona fai tuu mai pea i Leoleo o lea e faatino e Leoleo ia le latou tiute, ae le’o le ō ā o le autalavou lea poo le tinifu ma nisi o matai ona taofi fua lea o taavale feoa’i, ai o manatu poo o mai ai nisi mai ō, auā e aafia Falefa aafia ia Solosolo.

O ituaiga mea la faapenei, o i tonu a afai na tupu i le Aso Toana’i; O fea o i ai matai o le afioaga lea o Luatuanuu? O fea o i ai? O fea o i ai le Seiuli ma le Luafalealo? O fea o i ai le Lauofo? O fea o i ai ia Lefulu, o Ifopo, Taua’ilefaiga? A o fea o i ai le Amo Mua a le Tuiatua? O fea o i ai? Ua leai ni tofā.

E faapea na matuā fiu le Faifeau e taofiofi i le taeao nei, a ua le mafai a. Ua o mai pei ni tagata leaga ua saisai ia o latou mata, ia a lea e o atu Leoleo ae liliu mai i Leoleo e i ai fana na papa.

Ou te fiafia ma ou te faamalo i le Komesina o Leoleo ma Leoleo na o atu. E i ai le taiala mo Leoleo, e puipui e latou le latou ola, ma o Leoleo nei o tamalii o le atunuu, o Samoa atoa lea e totonu o le force a Leoleo, ma o se isi a e tagofia Leoleo o lona uiga ua aliali mai ai le le migao; o tamalii, ma fanau o le atunuu lea e o atu e tausi le filemu.

O lea la e o atu e taofiofi, ae liliu ane ma latou nei talavou faatasi ai ma matai ua faaoo lima i Leoleo. Ou te faafetai e le’i aapa Leoleo i a’upega, auā o loo i lalo o le tulafono e mafai a ona faaoga e Leoleo ia le a’upega. 

O a latou mea ia na avifo o mo mea o meataalo, a oo loa ina papa fana ia a Leoleo, poo fea a le mea e te feosofa’i solo ai i le fale e ati atu a pulu ia, e matuā le malamalama ai a latou nei i le mata’utia o le mea lea latou te faia.

Ou te tatalo ia o ane matai auā o lea o le a faagasolo galuega a Leoleo e taala’u uma mai latou nei, e le o atu foi Leoleo e o atu filemu o le a o atu a ma le a’upega e faatino ai le latou galuega.

Aisea? Leaga o lea e fai ma aga’i i tagata o le atunuu o lea e feoa’i i le auala tele. Ae ou te matuā ofo i nei matai; o le mea lea e mitamita ai le atunuu nei o matai latou te pulea ia nuu i le filemu, ma aoa’i fanau, ave i ai upu lelei. O fanau ia a tagata e fafaga i upu, a’o fanau a manu e fafaga i fuga o laau.

O lea la na vaalaau atu ia le Minisita i le pulenuu e sau, o le galuega lea a le pulenuu. O fea o i ai Sui o le Malo? Ae foliga mai o le pulenuu le isi tagata tala pito sili ona pepelo lea e i ai totono o su’esu’ega a Leoleo.

O le tiute la o Leoleo e su’e uma mai a latou nei, e oo a poo ai a matai e su’e uma mai a, ma o le a o i ai Leoleo e fai a latou su’esu’ega, ma o le a o uma i ai Leoleo e fai le su’esu’ega e le māmā i le malo ia ituaiga tagata faapenei auā a tuu fau e sosolo.

E sosolo le ituaiga amio lea leaga o le toatele o latou ia e matamata i ata tifaga ia e sau mai fafo, ona faapea a lea o latou e faigofie le mea lea o le tausiga o le filemu. O lea la ou te tatalo ia oo ifo le malamalama i a’i latou nei e ta’u o matai, e le faia o latou tiute.

O lona uiga ua pule ai fanau, e le’o faia ni o latou tiute, e o ane e faafilemu a latou fanau o le a o atu Leoleo e saili uma a latou nei ma aumai i i le tulafono, e pau lea o le mea e tatau ona fai, ma aua nei faalavelaveina le galuega a Leoleo. O la’u fautuaga na i a’i latou nei.

Ma e, o le tulaga sa tatau ona i ai, sa tatau ona o ane ia matai e vaai taaloga nei. Ia o taaloga sa fai i Saoluafata. O fea matai o Saoluafata? Sa tatau ona o ane e leo le malae ia aua nei tupu se faafitauli.

O ituaiga mea a ia o lea e tupu nei, e faatino taaloga a fanau ae tuulafoa’i fanau e pule a latou. Sa tatau ona i ai i ni matai mai Falefa, o ni matai ma Solosolo, afioaga uma ia o lea e aafia e latou te puipuia le filemu, aua le tuufaua fanau.

A o lea la ua tupu mai, ona aga’i atu ai lea ina fai mea valea ia, o le ifo fua taofi ma feoaiga o taavale o le auala tele. O le solitulafono lena e le mafai, le mafai ona faamagaloina, leaga a le tata i lalo uiga ia e tupu pea, ona avatu ai lea o le tala i fafo ma avatu ai e faapea e nofonofo le Malo ae le faia se faiga i tagata nei.

O le mea lena e matuā leai a ma se avanoa e toe tuu i a latou nei, leaga a tupu tele le mea lea, ona tula’i mai ai lea o le vevesi i le atunuu lenei, ma e le tuufaua matai nei o le a matuā saili uma mai e Malu o le Malo, e le moomia ni ituaiga uiga faapenei.

O le tulaga o Luatuanuu, o le sala foi lea o lea e faasala ai ma Laulii, mea a lea o le tuufau o fanau ma o faamisa i totonu o taaloga, aemaise foi le aafia fua o e le’o taalo, le aumaimoa. 

O lea foi la na toe tagitagi mai, o lea ua fai si leva ona faasala ia Laulii, lea foi la e toe tagi tagi mai, e le mafai ona toe faia se au a Laulii; ona o tulaga a ia na tutupu mai e le toe faia foi ma se au a Luatuanuu.

O le a tilotilo foi i isi polokalame ia a le Malo, aemaise o tagata e o i fafo i tulaga o galuega tauapu, e le tatau foi ona toe avea se tagata e to’atasi mai Luatuanuu. E faapefea ona ave o lea e aliali mai i o ni fanau e amio faamaile.

O le tulaga la lena o lea o le a oo ia Luatuanuu, e le gata la o lakapi, e le toe i ai se latou au lakapi e talia e le Iuni, ae o le a oo foi i fanau e ono ave i fafo i mea nei o polokalame a le Malo, e le mafai foi ona toe avea.

O le a ou tilotilo foi i isi polokalame, i le tulaga lava e faasino i le afioaga lenei o Luatuanuu. 

O le mea lea na tupu o lea foi e aafia ai ma Falefa o le a tilotilo i ai le Komiti auā e tatau foi ona faasala ma Falefa i le mea lea i le fasiga o le tamaitiiti lea i Saoluafata.

A’o le mea lea e tatau ona fautuaina matua, e le faapitoa la i i leaga o lakapi ia e fai o lea e faaalu polokalame o lakapi i totonu o afioaga, ma afai e le mafai e matai o le nuu ona auai e faafilemu ia tama ta’aalo, ia o le mea a e tatau ona fai o le aua nei toe o mai e ta’aalo, leaga e leiloa ta’aalo ia aemaise foi o le omai e le’o ni tagata, e le’o i ai ni matai e i ai ni tofā e pulea ia amio a fanau.

Ae o le mea foi ou te ofo ai, o le fiu o faifeau e taofiofi a lea a e le amanaia faifeau, o lona uiga o nei aiga uma e totonu o Luatuanuu, o lona uiga na ona o i  le lotu ae faapaupau uiga.

O le tulaga lena ua tauā ai le tatou talanoa, na o le pau la’u fautuaga aua nei tou faalavelave i le galuega a Leoleo; e le lelei le taunuuga, ma e le’o ni agelu foi ia Leoleo o la e o atu e faatino le latou galuega.

Ave foi le fautuaga ia to’a pea le tai, i afioaga ia o Solosolo faapena foi ma Falefa, ia paū pea le samala i le ulu o le fao. O latou a ia e fai i ai su’esu’ega a Leoleo o lea, e mafua ai le faavevesi atunuu ia e tatau ā ona aga’i i ai ia le tulafono.

O le faafetai atu lena i le tou o mai foi i lenei itula o le aoauli e fia maua se tulaga tonu o i ai, ia ma le galuega a Leoleo o loo fai i ai. O Leoleo o le latou tiute lea, na tauto e faatino le latou galuega o le puipuia lea o le filemu, ae e le’o le o atu o Leoleo e fai le latou galuega ae o ane osofa’i, e le’o ni agelu foi Leoleo.

La e i ai le latou aia tatau, e puipuia ai e latou latou lava, ia aua nei aafia i ni tulaga e osofa’ia ai latou. Ma o le fofo o nei mea uma aua le fai mea tuulafoa’i alii ma faipule i le taimi e faatino ai taaloga a latou fanau, o ane e tapua’i ma o ane e fai le upu lelei i fanau ia taalo faatausala.

A e tilotilo atu i taaloga ia i fafo o le a lava le mea e oo i ai, e toe fofo alamea a; auā o aso nei o aso o le malamalama. Ua ota faapea ua i ai le malamalama i nisi o nuu nei, a lea ou te vaai atu e matuā pogisa a.

O le tautalaga lena e tusa ai o le faalavelave, ae faamalo foi i le tapuaiga a Samoa i ona tulaga faalupe, le au fai tatalo ma tupu ma e’e o Samoa i le latou faafofoga mai, ia o mea a ia e tutupu i le soifua, a faatamala ai le Malo, leaga o aso nei ua sosolo mai a faiga ia faafafo, e le tatau ona faatamala foi Leoleo i le faatinoga o latou tiute.

Talosia ia ia oo ifo ia le agaga lelei i a’i latou o le afioaga o Luatuanuu, ia ma galulue faatasi ma Malu o le Malo ina ia aua ne’i toe tupu mai se mea faapenei i le lumana’i.

By Ilia L Likou 13 April 2018, 12:00AM

Trending Stories

Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>