Maoa’e taumafaiga a fanau

By Ilia L Likou 13 April 2018, 12:00AM

E to’atolu alo ma tama fanau o Samoa ua fa’ailoa mai e le Ofisa Tau A’oa’oga Maualuluga i Niu Sila le tulaga maoa’e ai o lo latou ola finafinau a’o feagai ai ma a’oa’oga.

E aofia ai i a’i latou nei, Eseta Aperaamo-Faafetai, Charlie Sefo ma Jocelyn Soti.

E fa’atatau ai le fa’amalosia pea o fanau i le olaga a’oa’oina aemaise ai o le maua o avanoa sikolasipi na  tali fuaitau ai foi le Palemia, Afioga Tuilaepa Dr. Sailele Malielegaoi; i le polokalame o le 2AP ma le Palemia, ina ua fesiligia sona finagalo i le lagalaga ai pea ma faito nisi i sikolasipi o loo auina atu ai fanau e aooga i atunuu i fafo.

2AP: O lea e tilotilo atu i luga o upega tafailagi i finagalo faalia o le toatele, pei e foliga mai latou te le taliaina le faamalamalamaga lea sa e saunoa i ai e le o i ai ni mea faaalatua o faia e le komiti ma lau Afioga le taitaifono i sikolasipi o fanau i atunuu i fafo. E mafai ona e saunoa faamalamalama i nisi o vaega?

PALEMIA: Vaai, o le mea lea ou te taloina latou uma a na; a? Sau ma se case se tasi, aumai o se tagata na ave sese i lo’u taimi. Lea o le 20 nei o tausaga talu ona ou taitaifono ma avea a’u o le taitai o le malo, lea ua faagasolo le 20 o tausaga.

Aumai la se case se tasi, a? o le faalavelave lena o le tele o nei lapisi e fetogiai solo ae leai a se mea e faamaonia. O la’u lu’i la lena aumai se case se tasi e tau mai ai poo le a tausaga na fai ai se iuga ua tuua ai se tagata sa tatau ona ave, a? a ua le avea ona o uiga alualua.

Lea sa ou talanoa atu i le maualuga o maka ua oo i ai ia fanau, afai a la na o le 60, a? ia le aofai pe 61le aofai o sikolasipi e ave i sikolasipi e fund Niu Sila ma Ausetalia ae sau ia le teineitiiti e 90 ae la e gapa le 61lea i le 91 maka; ia too bad e le mafai ona alu.

E leaga o maka, o le matua maualuluga a o maka, lea ua oo i le 91e amata atu ai a’o o le tamaitiiti e 90 ua le aoga.

2AP: E mafai la ona e faamalamalama lau Afioga nisi o tulaga o mataupu a ia e faitio ai, o nisi e manatu faapea ua maualuga maka o nisi o le fanau e tatau ona ave i Niu Sila poo Ausetalia e sikolasipi ai e ave ai lana faaloia poo le faafomai, a o le mea ua tupu ua ave i Fiti ave i Vanuatu, e mafai ona e saunoa faamalamalama i tulaga ia?

PALEMIA: O le tulaga ia o loia, o lea ua tasi moemoe a le Pasefika atoa o le iunivesite e ave i ai fanau, e aoao ai le latou faaloia ae totogi e Niu Sila ma Ausetalia; a? e o i Vanuatu.

O le iunivesite e aoao ai ia le faafatoaga e omai i Samoa; lea la tou te vaai i ai a oo i taimi e fai ai ia laugatogi, tou te vaai atu a i le isi vaega e fai si……le lanu pei tatou; a? e ese a latou lanu ese tatou lanu; a? e lanu Solomona , e lanu Vanuatu ae ese a tatou. O le na la e i ai tamaiti na e aooga ai i, leaga o le iunivesite lea o le Pasefika.

A o isi la faailoga, e fai i Fiti i le faafomai i le nofoaga foi lea o Lautala o le Toa. Ua e manatua foi o Lautala o le Toa; a? o le toa Samoa na alu atu i nei e avea ma toa o Fiti, a o le afa Samoa afa Fiti, na la lea e alai ona faaigoa le nofoaga lea o Lautala o le Toa.

O le tulaga la lena, a e i ai a la tatou a sikolasipi, a? e 50 lea la e avatu ai isi. E na’o i a la i Fiti e ave i ai ona o le tulaga lenei e leai se tatou aia i sikolasipi a Niu Sila.

E i ai isi aiaiga faigata na e i ai; o le tamaitiiti e sitiseni Niu Sila e le mafai ona alu i Niu Sila, ma le tamaitiiti sitiseni Amerika e le mafai ona avea e Niu Sila. O le tamaitiiti sitiseni Ausetalia pe seitiseni Amerika e le mafai ona alu i Ausetalia i sikolasipi Ausetalia.

Aisea? Le a le mea e alai ona faaeseese faapea? O le agaga na o le pau a tamaiti e fesoasoani mai ai Niu Sila ma Ausetalia o tamaiti Samoa ma tamaiti e le o sitiseni Niu Sila pe sitiseni Ausetalia ona o lenei e ono uma ane a latou aoga ona le fia o mai lea.

Ma e tele taimi na tupu ai mea faapena, o le faaoga o tusi pasi lea e alu atu ai i inei; ae na ona pasi a le toe sau. Tele ia o tatou fomai na ona le pasi a galue ai a lea i Niu Sila ma Ausetalia e fai atu e o mai ae faalala mai le latou sitiseni.

O la la e taua le taofiga a Ausetalia ma Niu Sila, ona o le agaga ia na’o tamaiti a e iloa e Niu Sila ma Ausetalia e uma foi mai Samoa e tautua le malo o Samoa. a?

Ia. E i ai la le tausaga e tusa ma le 20 tausaga talu ai, ina ua ou faatoa oo mai ae ou te lei avea ma Palemia, na ou sau la o i ai le polycies na, a? ona ou tusi loa lea i o i Niu Sila e le talafeagai le mea lea. 

E le faapea o se iuga a tamaiti nei na mafua ai ona sitiseni Niu Sila, o le iuga a matua na fai na mafua ai ona alu le fafine fanau i Niu Sila; a? a o le olaga atoa na aoga i inei.

Ma o le mea foi ia outou manatua, o Samoa sa aoga i Samoa nei e toe foi mai a i Samoa. Ia le na la lea ona tatala ai loa lea o le avanoa i le 20 ma ona tupu tausaga talu ai. Tatala ai loa lea o le avanoa ma ia faamalamalama atu o le tamaitiiti lea Niu Sila poo le tamaitiiti Ausetalia na aoga a i nei i lona olaga atoa. a?

O lona uiga a fai na aoga a i lona olaga atoa i vasega muamua se ia tau a i vasega iu fatoa alu ai loa lea i le NUS, ia o le tamaitiiti la lena e faamanuiaina; a?

A o le sitiseni Niu Sila faatoa oso mai le NUS faatoa tasi le tausaga e sue ai sona avanoa, e le mafai ona sao. Aisea? Leaga e i ai Officials o Niu Sila ma Ausetalia i le filifiliga o sikolasipi ma e matua tapa a tusi folau ma pepa fanau. 

Ia la e iloa lelei mai a i le tusi folau sa malaga soo a i Niu Sila i le 4 tausaga talu ai aua sa nonofo ai matua i Niu Sila, a?

O tulaga la na e le aafia ai tatou fanau foi ia e totonu o le services la e faigaluega i fafo i le ADB ia poo United Nation poo isi.

A o ta i ai la i i, lea ua ou manatua le tala ata mai o lo’u atalii la sa faigaluega konekarate i o le Faletupe o Asia, i le isi foi faasalalauga taufaasese lea na sau a le vaega leia, a? i le faaleagaga a o le malo. 

Ia o le atalii lea o Tuilaepa o la e Amepasa i o i New York, a o lo’u atalii la e o i Filipaina. Sei vaai i ai mo le mea o le matautia o le taufaaleaga; a? Lata mai nei a na fai mai ai lo’u afafine talautu ana po.

Sole! e i ai foi le isi feau a le vaega lea e fai mai, o a’u lea o le a ou alu i le palota i Lotofaga. E faafefea ona alu i Lotofaga e le matai i Lotofaga. Lol

Se na o lota ata i nei mea, ou te le ita ae ou te ata. Ou te ata foi lele ma ou mafaufau i le faatamaitiiti o nei mafaufauga e fai e nei tagata; o le aualii la ia lea e totonu o le O le Palemia; a?

2AP: Lea ua e iloa uma a?

PALEMIA: Lea ua ou iloa uma a, na ua ou taua atua nisi ae se’i tau atu i lea vaiaso ia le isi vaega. E faapena le mea e fai, e faasolosolo gasue ia la ou taua atua uma a le vaega lea ou te alofa i ai foi lele.

A leaga e alai ona ou alofa foi lele, leaga e i ai foi o’u aiga nei tei ua maua ane e se isi ua malaga i le vaalele tuusa’o; mea la na ou te popole ai. a?

Ae le o mafaufau la i ai i mea ia, pe i Tutuila pe te lafi lelei i Niu Sila, o la e i ai uma a o’u aiga i Tutuila, Niu Sila Ausetalia, nei te’i ua……Ua e iloa foi tagata e i ai a le moemoenoa ma le laufa-le-aiga.

O le ala la lena o lea ou te popole ai i mea nei, o le puipuiga o latou.

2AP: E le o se tasi la lena o itu matautia o le faaogaina o upega tafailagi, e faaoga e faaali ai manatu faitio….

PALEMIA: O le mea lena lea e le o malamalama i ai tagata nei, seiloga a e tutupu faalavelave ona fatoa malamalama loa lea i le mea le taumafai ai le malo, a? taumafai e faaoga le tulafono e faasa’osa’o ai le valea ma le le mafaufau.

Aua o tagata a ia, a? ua matua naunau a e fai mea valea latou te le iloa le oona o le mea lea seiloga e tupu le faalavelave ona faatoa malamalama loa lea; i mea ia e taumafai atu le malo e taofiofi mo le latou lava filemu, a?

By Ilia L Likou 13 April 2018, 12:00AM

Trending Stories

Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>