Manatu o le Fa’atonu - O le monotaga o le mea sa’o lea e tatau ona fai

26 February 2016, 12:00AM

Tusia - Mata’afa Keni Lesa

Faaliliu e Seagaitumua Tupuola 

 

E anoano mea ua faaalia e uiga i le Tulafono o Faiga-Palota, aemaise ai lava i le itu tau le mana’oga mo se matai ina ia ona faatinoina se tautua poo se monotagata i o latou nuu, ina ia mafai ai ona ta’u-agava’aina i latou e avea ma sui faatutū mo le faiga-palota.

O le itu e pei ona tatou malamalama lelei i ai, e toatele tagata-e aofia ai ma sui faatutū ia ua uma ona toso faatātā atu i luma o le Faamasinoga ma faaleaogaina-ua matua maua lava i le loto tiga, fai mai o lenei faiga-o se vaega atoa lava lea o le taaloga tau le paoa a le H.R.P.P. ma faiga e faaaoga sese ai.  

O isi e aofia ai le Itu Agai ua mae’a ona finau mai e faapea o lea mana’oga ua soli ai pala ai le aia tatau tau tagata soifua a se matai e avea ma sui faatu-maua latou folafola mai ai latou te matua aveeseina pe afai latou te manumalo i le Faiga-Palota Lautele i le vaiaso a sau. 

O loo i ai foi se isi falea’oga o mafaufauga, lea o loo finau mai e faapea sa tatau ona tuu-saunoaina tamaitai mai lenei mana’oga, ona o ni mafuaga se tele. O se tasi o ia mafaufauga mo se faata’ita’iga e faapea e to’atele tamaita’i ua avea ma matai e le o saofafa’i i totonu o fono a nuu-ia o loo aiaia ai le tuuina atu o monotaga.

O le tasi itu, fai mai latou afai e matua faamaoni le malo i lona faamoemoe ina ia faateleina le aofai o tamaitai i totonu o le Palemene, o lea mana’oga ua manino o se pa-pupuni lea, ma ua faapea ona fete’ena’i ai ma le mea o loo faamoemoe e fia ‘ausia.

O se manatu taua tele lea. O le isi vaega o lenei mataupu atoa tau monotaga na lagā i totonu o le Faamasinoga i lenei vaiaso-ina ua lu’i e le Minisita muamua o Tupe, o Faumuina Tiatia Liuga le tulaga agavaa o lona fili, o Le Tagaloa Dr. Pitapola i totonu o le Faamasinoga. O le mataupu la lenei, ua matou maua, o se faamasinoga uiga ese lea. E tatau ona toe suesueina atili faatasi ai ma le manatu e faamalamalama lelei ai pe ua sili atu le tulafono i le taimi nei i lo le aganuu ma faiga masani.

Mo i latou e le o malamalama lelei e uiga i lenei mataupu, o se mataupu lenei -o loo avea ma fatu o se finauga pe o se faiga masani lea a le nuu –e le manaomia ai se Pāpā poo se matai taua –ona ia faia se monotaga. E le’i teena e Le Tagaloa le maua e leai sana monotaga o i lona nuu. Ae o lana finauga e faapea o “sea monotaga e masani ona fai e se matai e le taua lona tulaga....ma e le o ia o se tasi o ia matai (o e umia suafa matai).”

O Ananafi, na fai ai le faaiuga a le Faamasinoga e talia ai le tagi a Faumuina, ma ua faaleaogaina ai Le Tagaloa mai le avea ma sui faatu. Matou te fia iloa lelei mafuaga a le Faamasinoga. Ua matou fai atu faapena talu ai-o lenei faaiuga ua faata’oto ai se alāfua e gata ai-ia o loo ta’a’alo i ai fasi vaega o le tulafono i mataupu e tapui malu e nuu.  O se mea tau faafefe lenei ma o lona tulaga aoao- e tula’i mai ai ni tulaga faigata ma le matuiā. O le a se faiga o le a taofi ai i latou mai le filifilia e i latou lava o Sui Usufono o le Palemene mo le isi nofoaiga? 

Uso e, ia ‘aua ne’i outou ave seseina a’u. Ou te le teena le faamoemoe o le monotaga. 

E i ai le upu faa-Samoa ‘O le tagata ma lona faasinomaga,” E faapena foi le faasinomaga o se matai  poo lona aiga lea ona soso’o ai lea ma le fono a le nuu  lea o loo avea ai le monotaga ma vaega o le soifuaga. Ua tele na’ua mataupu i Samoa nei ia o loo umia ai e matai nei suafa tetele e pei o ni pine ma feoa’i solo i le taulaga e leai se mea o faia. Matou te talitonu e matua sese lava lenei mea. 

I le faaiuga o le aso, matou te le mana’omia se fasi vaega o le tulafono e faamalosia ai le tuuina atu o le monotaga. Ioe, e le tatau foi ona tatou faapea e le tatau ona fai se tulafono mo matai ina ia tautua i o latou aiga ma nuu. O lona uiga la- o le monotaga e faatino lava e pei ona masani ai i le taimi lava e faae’e mai ai o tatou suafa matai- se’ia vagana ai ua faapea o se suafa e tuusaunoa mai mai le tulafono e pei o le aganuu masani i le nuu o Le Tagaloa.  

O le isi tuusaunoaga o matai ia o loo nonofo i fafo. Tatou te talia ona faapea o se tulaga lu’itau lenei –ae o loo i ai foi lava auala e mafai ona alu faataamilo ai mai lea itu. Ma e tele nuu i totonu o Samoa ua leva ona faatinoina lenei faiga.

A faapea la o loo fai se laulau tasi a le nuu, e mafai ona tuuina atu monotagata e matai o le aiga o i totonu o le nuu. O matai o loo mau i fafo i se tasi itu e mafai ona latou tauia lea tulaga e ala i le auina mai o ni tupe i o latou aiga. O loo tupu lenei tulaga i le tele o mea e fai. Aisea la ua tatou talanoa ai i lena mataupu? Ma o le a lona aoga? O lo matou manatu ma le faaaloalo lava, o nei fasi vaega uma o tulafono ma finauga i totonu o le faamasnoga ia ua si’omia ai le mataupu tau monotaga-e le mafai ona tula’i mai pe ana fai e tagata ta’ito’atasi le mea sa’o. 

Ma o le a la le mea sa’o e tatau ona fai, e te ono mafai ona fesili mai faapena? 

Afai o oe o se matai, o se mootaga o se vaega lea o le soifuaga. E o mai faatasi ma le teritori. E toatele tagata ua faitioina le malo mo le avea o le faamuamua mo le filifilia o sui faatutu ina ia fai ni a latou monotaga. E sa’o foi lo latou manatu i se tasi itu.

Ae poo le a lava, ae tusa ai ma lenei itu, matou te manatu e sa’o le mea ua fai e le malo. I le tele o tausaga, sa tatou vaaia le anoano o sui faatutu e na ona asiasi atu i o latou nuu i ni nai masina a’o lumana’i ai le palota. Ma o le taimi lava e mae’a ai le faiga-palota, ona latou toe mou atu foi lea. E le o se mea talafeagai lenei mea, o se mea sese. 

Matou te toe fai atu foi, o se itu faanoanoa lea talu ai tatou te manaomia se tulafono e faamanatu mai ai ia i tatou le taua o le monotaga. Ae o nisi taimi, ona pau se faiga e faasa’o ai se mea sese o le faamalosia lea e ala i se tulafono ma ia fai ia mautinoa o loo i ai tagata uma i luga o le itulau e tasi. Ae peitai-o lena tulaga ua na o so matou manatu lava?  A faapefea la oe? O le a sou manatu? 

Ia outou maua Samoa se Aso Faraile matagofie ma ia faamanuia atu le Atua!

26 February 2016, 12:00AM

Trending Stories

Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>