O TIA O LE VAVAU I AOPO-O LE PAEPAELEI I AOPO

04 August 2016, 12:00AM

Mai le Tusi o le “Suaga a le Vaatele” 

Faaauau mai ananafi.

O se tasi lenei o mataaga i le nuu tuai o Aopo. O le mafuaga lenei o le Paepaelei e tusa ai ma le talatuu a le nuu ua faaalia i lalo:-O aso anamua sa tuuina atu ai e Tagaloaalagi ia Aopo ni mea se lua e filifili i ai. Afai o le a lava le mea o le a latou filifilia-o le a na tuuina atu faa-meaalofa ia i latou. O le finagalo o Tagaloaalagi-ia latou filifilia se mea e ‘augā-tupulagā o i ai pea sona aoga. O le mea muamua o le Paepaelei-a’o lona lua-o se Vaitafe.

Sa fai le filifiliga a Aopo ma maua ai le tasi-ia aumai e Tagaloaalagi se Paepaelei mo i latou. Ua fofoga Tagaloaalagi i lo latou mana’o-peitai-o lona finagalo-e sili ona aoga mo i latou se Vaitafe. Na o’o lava le finagalo o le Alii ia Aopo-peitai-sa finau pea Aopo- ia avatu lava se Paepaelei mo i latou. Ona faapea lea o Tagaloaalagi-“Ua lelei-o le a avatu le Paepaelei-e ui lava ina ‘ou lagona-e leai se aoga mo outou. Ua avane le Paepaelei  e tusa ai ma le mana’o o Aopo.

E o’o mai i le asŏ-ua liua le Paepaelei e avea ma Paepema’a-lea ua faaigoaina i nei aso o le “Papalaulelei.” O le itu e faanoanoa ai-e o’o mai lava i le asŏ-o loo tumau pea ona mativa Aopo i le suavai. O luga o le lava i luga o le sami-o loo i ai se tasi o nuu tuai o Aopo e igoa o Anini. E le o toe tele na’ua ni mea o totoe i Anini-talu ai-na sasao ai le afi i le 1760-se’ia vagana ai ni nai faavae o fale tuai-o loo i ai pea. E latalata i Anini le tasi nuu tuai o Aopo e igoa o Aveavai- ma o loo faamaonia pea e Aopo le talitonuga- o ia nuu tuai-o latou fuaiala.

E leai se matafaga i Anini vagana ai le mea e igoa o “Faatafaga” i le itu i sisifo o Anini. O se vaega o le auala i Anini sa fausia i le taimi o tutū ai la’au mo laupapa-ae o le vaega tele o le ala-e alu i luga o le lava. O le umi o le sailiga i Anini-e le itiiti ifo  i le 5-6 itula-ma o se ala fita i aso la. E leai se nofoaga e ono maua ai se suavai poo se niu mo se tagata e ono malaga i lea nofoaga. O ia mea uma e ao ina tapena uma i le aai a’o lei alo atu mo Anini.

O Anini lenei e faasino i ai le muagagana-“Ua Anini, Anini, Aveavai”. Fai mai nisi -o lenei muagagana e pogai mai le Afi lea na sasao i le 1760. Ina ua sasao lea afi, sa tafe mai le lava ma faatama’ia ai Anini. Ua matua mafatia lava tagata. E tupu la lenei mala ia Anini-ae faa’amu’amu i ai tagata o le nuu o Aveavai. Fai mai a latou upu-‘Se faafetai ua mate ai.’ O le manatu o Aveavai-o le afi na sasao faapitoa lava mo Anini.

O lea sa tŏtŏē ai ma a’amu ia Anini. Peitai –ua o’o i le tasi aso, ua toe sasao foi le afi. O le mea la ua tupu-ua le toe aga’i le afi i Anini-ae ua sosolo atu nei ma faaumatia ai Aveavai-sa faa’amu’amu ia Anini. Ua taufai puapuagatia uma nei Anini ma Aveavai. Ona maua ai lea o le upu-“Ua Anini Anini Aveavai” O lona uiga la-a pagatia isi tagata ona o mala faale-natura-ona ‘aua lea e te faa’amu’amu i ai ae fai se fesoasoani e te mafaia.


04 August 2016, 12:00AM

Trending Stories

Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>