Fo’ia e le Faamasinoga faiga tau le faaaoga sese o fualaau faasaina ma le ‘ava oona

28 February 2016, 12:00AM

Lanuola Tusani Tupufia

Faaliliu e Seagaitumua Tupuola

 

O le Tamaitai Faamasino o Elizabeth Aitken, o le tamaitai lea ua na faatinoina se galuega taua tele tau le faatuuina o se Faamasinoga a Samoa Tau Fualaau Faasaina ma le Ava Oona, ua matua mautu lava lona faamoemoe. 

I le faagasologa o se talanoaga ma le Sunday Samoan, o loo faamoemoe le Tamaitai Faamasino o  Aitken o le a una’ia e le Faamasinoga ni talanoaga e faasino ia i latou o loo faaaogaina sese le ava malosi ma fualaau fasaina i Samoa nei ina ia avea ma tagata e sili ona noatia mo mea latou te faia. 

“Ou te manatu o loo i ai se tulaga moni o le le lava o le iloa pe o le a le tele o le ‘ava o loo inu e tagata ma le toatele o e solitulafono latou te le iloa le taunuuga o mea o loo latou inuina,”  o le faaaliga lea a le tamaitai..  “E le o iloa e tagata e faapea a latou inu ‘ava i le po atoa i se tulaga faifai malie ma maua itula e fai e moe ai, latou te onanā lava i le taimi latou te o ai i galuega.”

Na tatala lea faamoemoe i le aso 12 o Fepuari 2016 faatasi ai ma lana tauaofiaga muamua i le aso 16 o Fepuari 2016, e aloa’ia e le Faamasinoga o Fualaau Faasaina ma le Ava malosi le mana’oga ina ia fo’ia le faaaoga sese o le ava oona ma fualaau faasaina i totonu o Samoa.

O se su’esu’ega  na faatinoina e le Matagaluega o Faamasinoga  ma Pulega Tau Faamasinoga sa silasila taula’i  i soligatulfono mata’utia e pei o le fasioti tagata, fasioti tagata pa’ivalea ma le faao’o o manu’a matuia i le tino. O lea suesuega na maua ai e faapea i le 2012, e tusa ma le 44 pasene o soligatulafono na fai a’o onanā i le ‘ava malosi.

I le 2013, o lea aofa’i na faateleina i le 51 psene, na oso vave i luga i le 2014 ina ua na ‘ausia le 72 pasene. Mai ia fuainumera faamaumauina, fai mai le Tamaitai Faamasino o Aitken o loo i ai se mana’oga faanatinati  mo le suiga o le amio ma uiga o tagata i le ava oona ma fualaau faasaina i totonu o Samoa. 

“O le matafaioi a le Faamasinoga o Fualaau Faasaina ma le Ava Oona e faapea-o loo fai mai-vaai outou-e mafai ona matou faasalaina tagata mo taunuuga o a latou amio ma o loo i ai se nofoaga o le taimi i totonu o le falepuipui ma o loo i ai se nofoaga mo faasalaga matuitui e taofia ai tagata ina ia mautali atu,”o le faaaliga lea a le tamaitai.  

“Ae peitai, e itiiti lava se suesuega na faia ou te iloa e faapea o le falepuipui e suia ai le amio i se tulaga lelei.

“O le mea e ono tupu mai o le taimi lea ua e maua ai se vaega o tagata solitulafono ua faatasi i se nofoaga e tasi, se’ia vagana ai ua e mafai ona e faia ni polokalame lelei ma le malamalama tau le toe faaleleia o le amio, o loo i ai se avanoa lelei e o mai ai i fafo ma le amio ua matua leaga lava.” Sa faailoa mai e le Tamaitai Faamasino o Aitken e faapea o le taimi i totonu o le falepuipui e aveese ai i latou mai o latou aiga, ekalesia ma le nuu, o le faavae lautele lea, e masani ona i ai se una’iga lelei i o latou olaga. 

O le Fa’amasinoga fa’atatau i Fuala’au Fa’asaina o se avanoa lea ua tu’uina atu i o tatou tagata e fa’ailoa mai ai a latou amio.

 “O lea le mafuaga tatou te talitonu o le a mafai ai ona fa’ailoa tulaga nei tau solitulafono ma o le a tele se lelei mo le atunu’u lautele.” o lana tala mai lea.

O lea faiga tau i tulafono nei tau Fuala’au Fa’asaina ma Ava Malosi o lo’o ogatasi ai ma tulafono o lo’o lima ta’ita’ia ai Amerika lea e o fa’atasi ai lava ma Niu Sila.

Na ia ta’ua ua tele se aoga o lea tulafono e pei ona ua tu’uina mai.

Saunoa le fa’amasino i a Aitken o se tasi lenei o tulafono o lo’o galulue ai pea se’ia o’o mai i le taimi lenei ma le Vaega o Su’esuega Fa’aSaienisi i Samoa nei.

O le ma’ea ai o nei vaega, o le a fa’apea ona maioio ai vaega uma ma o le a leai se tasi e mafai ona toe tula’i i le fa’amasinoga a’o tagofia ia tulaga e pei ona ua fa’ailoa muamua atu.

O le eseesega o le tulafono lenei mai Niu Sila ona o lea tulafono o lo’o faia mo Samoa mo Samoa.

 “O se fa’amasinoga o lo’o maioio ai vaega e ao ona fa’atinoina” Aitken.

O lea fo’i le tulafono o lo’o faia e fesoasoani ai i faifeau ma e o lo’o galulue i totonu o nu’u ma afioaga ta’itasi.

Na ia ta’ua o le taimi lenei o lo’o ua amata ona fa’aaoga nei tulafono amata mai Afega se’ia pa’ia Lauli’i aga’i atu i Vailima. O nei fo’i afioga ua uma ona asia ma  ua uma ona faia ni a’oa’oga aua lava lo latou nofo silafia.

 “O lea avea i latou ma ta’imua o fa’amasinoga i totonu o afioaga nei,” o lana tala mai lea.

Na ia toe fa’aopopo o le tulafono o le a mafai ai fo’i ona o’o atu i tua i nu’u ma afioaga e fa’atalanoaina ai vaega uma nei.

 “O le mea o lo’o ua matou maitauina o le a lava le taumafai o lo’o matou faioa e le mafai ai lava ona fo’ia fa’afitauli.

 “O le so’ona tagofia ai o le ava malosi aemaise o le fuala’au fa’asaina o se mea e ao lava ona mafaufau toto’a ai….o lau lea pisinisi ae fa’atoa mafai ona tagofia ina ua ova ma la’asia le vaega e le tatau ona e o’o ai.

O se tasi o vaega o lenei polokalame o lo’o fa’atinoina ai ni polokalame fa’ale-a’oa’oga.

O lea o lo’o matua’i a’o’aoina e o lo’o ua molia i vaega nei i le ogaoga o le tagofia ai o vaega nei aemaise lava Ii le soifua maloloina aemaise o totonu o aiga.

 “O le mea o lo’o ua matou iloa nei o le to’atele o i latou nei e le’o mafai ona o latou silafia le ogaoga o vaega nei.

 “O le tele lava o le le malamalama lea o lo’o i ai nai o tatou tagata aemaise ‘a’afiaga e ‘a’afia ai.

 “Ou te iloa o e galulue o le a tele se taimi e ‘e’eva solo ai nai lo le mafaufau e tu’u atoa i galuega o lo’o fa’atinoina.

Saunoa Aitken o le so’ona tagofia o se vaega e ao lava ona silafia ona ‘a’afiaga e tula’i mai ai.

 “O le tele o le fanau e i ai se lagona aemaise lava pe a alu le tamā e inupia i po o Aso Faraile ma Aso Tofi,  aua fo’i pau lava le mea i le mafaufau e fo’i atu loa na o le vevesi lava.

 “Ia pe tauave fo’i e tinā nei tulaga uma ona o luga lava o le le mafai ona fai fuafua lelei.

 “O le fa’amoemoega o lo’o i ai le fa’amasinoga o le mafai lea ona amata fa’atalatalanoaga ma aiga aemaise o afioaga i le fa’aaogaina ai ma le tatau o vaega nei.

 “O le tele o taimi e va’aia ai le salamo pe a ta’u atu le tele o tausaga o le a i ai le falepuipui, aemaise ai pe a aafia nisi o aiga.

 “Tele tele vaega nei e tutupu mai totonu o aiga ma afioaga i le taimi lenei. O le tele o taimi e lau ai I’uga ta te fa’alogoina fo’i e ta ita ia.

Sa ia ta’ua e le se tulaga lelei le ave ai o i latou i le fale puipui.

 “Ou te leiloa i isi fa’amasino ae ou te tautino atu lava le o’otia i le tele o taimi e tu’uina atu iuga o fa’amasinoga i a’i latou nei ona o le maimau ai o le taimi i totonu o le falepuipui.

Ua ma’ea taimi o Aitken i Samoa ma o le toe fo’i atu o ia ma lona to’alua i a David Galler lea o lo’o galue i le Falema’i i Moto’otua.

28 February 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>