Fa’aleaogaina e le Fa’amasinoga le talosaga fa’asaga i le malo

26 February 2016, 12:00AM

Ripotia e Lanuola Tusani Tupufia 

Fa’aliliu e Maiava

 

Na ato i fafo e le Fa’amasinoga Maualuga se talosaga mo se Fa’aaliga Aloa’ia ma Le-Fa’atuatuaina a le Fa’amasinoga e fa’asaga i le malo le-tumau o lo’o va’aia nei e le Ali’i Palemia o Tuila’epa Sa’ilele Malielegaoi.

O ananafi na tu’uina mai ai lea fa’ai’uga e le Fa’amasino o Elizabeth Aitken, lea na tolaulauina e fa’apea, o le lafo na tu’uina atu e le ta’ita’i o le Vaega a le Tautua, e fa’aPolokiki, ma ia talia ai loa le talosaga a le Sui o le Loia Sili, o Muriel Lui, ina ia fa’aleaogaina le talosaga. Na finau atu Muriel, o le talosaga sa fa’auluina, o se faiga fa’atautala lea o taualumaga a le Fa’amasinoga ma e tatau ona fa’aleaogaina. 

I le tolaulauina o le fa’ai’uga, na saunoa le Fa’amasino o Aitken, e mafua nei taualumaga uma, ona faiga-fa’aPolokiki.

“O le mae’a ai ona iloilo toto’a o talosaga sa tu’uina mai, ua ou mautinoa ai, o tu’ua’iga sa tu’uina mai e le Ta’ita’i o le Itu Agai, sa fa’aosofia ma mafua ona fai, ona o faiga-fa’aPolokiki ae maise faiga-palota,” o le saunoaga lea a le tama’ita’i fa’amasino. 

“O se tu’ua’iga e leai se malosi, ma sa faigata ai lava ona ‘ou malamalama i mafaufauga ma fa’aaliga na tu’uina mai e le na talosaga.

“I la’u matau, o lo’o fa’apea mai le talosaga, o le taimi lava na fa’amavae ai le Minisita o Tupe ia Aperila o le 2014, sa tatau ai loa ona fa’amavae le Kapeneta atoa ma o le le-faia o lea tulaga, ua soli ai le tulafono. 

“O se finauga e matua leai se fa’avae…vaega 33 o le fa’avae4 o lo’o ‘aumai manino ai fa’amavaega a minisita e aunoa ma sea tulaga.

 “O lo’o finau mai, o le matafaioi lea ma le galuega fai-fa’atasi a le Kapeneta, a ua le mafai ona latou faia fa’atasi ma ua le-agava’a fa’atasi ai uma.”

Saunoa le Fa’amasino, e le malamalama le na talosaga fa’atasi ma lana loia i le tulafono fa’asaga i a latou taualumaga ma e le’i faia sa latou galuega e tau-malamalama ai a’o le’i fa’auluina mai a latou talosaga.

Na fa’ailoa mai fo’I, e leai se fa’aaliga aloa’ia o talosaga na tu’uina mai i le Fa’amasinoga – e na o si fa’aaliga pu’upu’u mai le na talosaga e uiga i le fa’amavaega a le sa avea ma Minisita o Tupe, o Faumuina Tiatia Liu le fa’aaogaina sese o tupe a le atunu’u.

O le Loia o Leota Su’atele Manusegi sa tula’i mo Palusalue, ma fesoasoani iai le Loia o Leiataualesa Jerry Brunt. 

Na saunoa Aitken, o le Tulafono o le Fa’atinoga a le Malo, o lo’o aofia ai taualumaga masani fa’apea.

“I le tulafono, o lo’o manino ai le le-fa’atagaina o le Fa’amasinoga o le tu’uina atu o se tulaga fa’apena e fa’asaga i le malo,” o lana saunoaga lea.     

 “I le Vaega 12 o le Tulafono lava lea, o lo’o manino ai le tulaga lea ae ina ua tapa le loia a le o lo’o talosaga, sa le malamalama i le Tulafono o Taualumaga a le Malo i lona aoao-tetele ma le silafia ai le taua ma le aoga. 

“A o se tulaga e le-fa’ate’ia ai, le le-mafai lea ona tali mai ina ua avatu iai le avanoa. 

“Sa una’ia malosi le loia mo le na talosaga mo mafuaga o le fa’atuai o taualumaga peita’i e le’i mafai lava ona ‘aumai o se fa’amatalaga.

“O le leai la o se fa’amalamalamaga, o le uiga tonu o le talosaga, le le-malamalama i tulaga masani, le leai o se fa’avae o le mau ae maise le tulaga o le tu’uina atu o lea talosaga, ua ‘ou mautinoa ai, o taualumaga uma nei ma lenei mata’upu, e mafua ma una’ia ona o faiga-fa’aPolokiki.”

O le fa’ai’uga, na tu’usa’o ai e le Fa’amasino o Aitken ia Leota e fa’apea, o le avea ma loia i le mata’upu lea, ua matua manino ai le feaiaa’i o aia-tatau talu ai, o ia o se tasi o sui-tauva mo Faiga Palota o loma nei.

Na tali Leota, o ia o se sui-tauva tuto’atasi ma le ‘autu o lona ‘auai, o le fia faia lava lea o le “mea amiotonu mo tagata-nu’u o Samoa.” 

O le talosaga lea, sa fa’auluina i le Fa’amasinoga Maualuga i le Aso 10 o Fepuari 2016, ma o se tasi o vaega sa tatalo ai i le Fa’amasinoga, o le fa’asaina lea o “sui uma” o le Kapeneta po’o le malo le-tumau fo’i, “mai le toe talosaga e avea ai o sui-fa’atutu mo le palota lautele o loma nei.” 

Na talosagaina e Palusalue se Fa’atonuga a le Fa’amasinoga e fa’apea atu ai, o le Kapeneta le-tumau o iai nei, e leai se malosi’aga fa’aleTulafono e fa’atino ai tiute ma faiva fa’aPulega o le malo o Samoa.” 

O le vaega o le Fa’avae e fa’asino tonu iai le mata’upu lea e faitauina fa’apea: “(1) E tatau ona iai o se Kapeneta, o Minisita e tatau ona iai fa’atasi i le fa’atonutonuina ma le pulea o le malo o Samoa ma e tatau ona va’aia ma fa’atonu fa’atasi e le Palemene.”

 

26 February 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>