Tatala aloa’ia Vaega mo ‘Aitalafu a Samoa

23 December 2015, 12:00AM

Fa’aliliu e Maiava

 Ua fa’avaeina nei i Samoa se ulua’i vaega fa’apitoa mo ‘aitalafu (nonoga-tupe) e una’ia ai faiga-malamalama ma faiga aupito lelei i le fa’amatu’uina atu o tupe mo le atunu’u lautele. 

O ananafi, na tatala aloa’ia ai le Vaega Fa’apitoa lea i se sauniga na saini-a’ao ai sui-fa’avae o lea Vaega Fa’apitoa ma le kamupani a le Data Bureau (Samoa) Limited. 

O sui-fa’avae e aofia ai le Faletupe o le ANZ Bank Samoa Ltd, le National Bank of Samoa, Bank of the South Pacific (Samoa), Samoa Commercial Bank ma le Faletupe o Atina’e a Samoa.  

 “O se la’asaga taua tele lenei mo tulaga tau-tupe a Samoa,” o le saunoaga lea a le Kovana o le Faletupe Tutotonu a Samoa, o Maiava Atalina ‘Ainu’u-Enari. “E le gata o le a fa’amanuiaina ai vaega e ana tupe a’o tagata-‘aitalafu fo’i – o le a atili mautu ai tulaga tau-tupe a latou e ana tupe ae fa’ateleina ai fo’i seleni a tagata-‘aitalafu ma atili si’isi’i ai pea ma fa’alelei tupe maua e saofaga iai mo ‘aitalafu.”

O le a fa’aaogaina e le Vaega lea – le DataBureau (Samoa) Ltd, se faiga fa’apitoa (tau fa’amatalaga) na fa’avae mai se faiga-manuia sa fa’aaogaina i le Atu Solomona talu mai le 2014, i Fiti talu mai le 2002 ma Papua Niu Kini talu le 2008. Ui o le Credit Bureau lea o le a pulea ma fa’atonutonu e le Vaega mai Fiti (Fiji Data Bureau), a’o le fa’atupeina o lona fa’atinoga ma a’oa’oga talafeagai, o le a gafa ma le IFC. 

O le vaega lea o polokalame a le IFC mo le lalolagi (Global Credit Bureau) na amata i le 2001 ma lagolagoina ai mai lena taimi, le atina’eina o vaega fa’apea i totonu o atunu’u e silia le 40 ua ‘auai i le taimi nei.  

O le Vaega i Samoa nei – le Data Bureau (Samoa) Ltd, o le a ulua’i silasila mo le fa’amautuina o feso’ota’iga tau-fa’amatalaga ma faletupe uma – i latou o le a fa’amatu’uina atu tupe mo le mamalu o le atunu’u ma kamupani ta’ito’atasi i Samoa nei – ma fa’asolo ai lava ina ia aofia ai isi vaega e aofia ai kamupani ma faleoloa,” o le fa’amatalaga lea a Delores Elliot, le Pule Sili o le Fiji Data Bureau.

Ona o le a matou umia fa’amatalaga taua tele o tagata ta’ito’atasi, ua fa’amautuina ai le saogalemu o a matou galuega uma ma o le a matua le-mafai lava ona tilofia pe tagofia e isi fa’amatalaga, lea o le a matua malu puipuia i masini ma ‘auala fa’anei-ona-po i nisi o vaega tau-puipuiga i Ausetalia.” 

O fa’amatalaga uma o le a tu’uina mai i le Vaega Fa’apitoa lea, o le a aofia ai fa’amaumauga o tupe-totogi mo tagata ta’ito’atasi ma kamupani, o i’uga o fa’amasinoga ma fa’aaliga ‘ese’ese. Mo latou e talosagaina ni nonoga-tupe, o le a tapa se maliega o fa’amatalaga patino ia latou ina ia taua’a’oina mai e fa’aaoga mo le taimi e talosaga ai mo ni nonoga-tupe.

“Talu ai le tulaga maualuga ua iai feso’ota’iga ma tekonolosi i nei aso, o le a mafai ai ona fa’atino o ‘au’aunaga uma i se taimi pu’upu’u ma taugofie ma saga fa’alauteleina ai pea le tulaga tau-tamaoaiga – peita’i e mo’omia lava le atoatoa ma le sa’o o fa’amatalaga mo le fa’atinoina o lea fa’amoemoe,” o le fa’aaliga lea a Elliot ma Fiti.

Mo nisi fa’amatalaga, asiasi i le upega-tafa’iLagi a le Vaega mo Nonoga-tupe fou a Samoa.

23 December 2015, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>