UA SUI FOLIGA E SE TAGATA FAALATA MA LE FAATAUTALA

By Lanuola Tusani Tupufia 20 July 2016, 12:00AM

O se tina lea na faasaoina mai se osofaiga mata’utia i Faleula le na matua sui ai e le tagata faatautala na la fetaia’i i se tulaga uiga ese ma ua suia ai foliga o se tama’ita’i ma o loo soifua pea i le fefe. O Maria Tupuola e 41 tausaga lona matua, fai mai ua ola o ia ma e faafetai ai i lana tama tama, o Willie lea na lavea’ina o ia i le faagasologa o lea osofaiga i luma ane o faitoto’a o le Ekalesia Katoliko i Fale’ula-ia Oketopa o le tausaga talu ai –lea ua suia ai lona olaga e faavavau.

O ia ma’ila’ila o loo faailoa atu ai se tala ma o le faaleagaina o ona foliga o se faamanatu lea e uiga i le mea na tupu i lea aso. O loo faaauau pea ona feagai o ia ma miti e uiga i lea faalavelave, fai mai o lea faalavelave ua faoa ai o ia mai lona lototele, talitonu ma le sa’olotoga e ola ai e aunoa ma se fefe.

O lē na osofa’ia o ia o se pagota lea sa taumulimuli ia te ia e ala i ana valaau i le telefonu ma fe’au e auina atu. Ae peitai- e le na o ia na pagatia ai. O lana tama tala ua faapea ona matua faate’ia i le mea na tupu. 

 “E leai se aso talu ona tupiu lea faalavelave e faapea e ala mai ai e le o tagi. Fai mai Ms Tupuola: “Ua le mafai ona ma toe momoe ma ia. E moe o ia i le va o o’u tuagane ona e saogalemua ai o ia iina…pe a ala a’e o ia i le taeao ma tagi ma toe fai mai fo lea tala,”Na ‘ou vaai ia te ia o tātā fafine  i tua ane o lo’u tina(o la e tata fafie i le tua o lo’u tina)” I le 2014, na maua ai e Tupuola se valaau e le masani ai mai le telefoni lea ua matua suia ai lona olaga e faavavau.

I lea tina ua oti lana tane ma o le tina o ni tama talavou se to’alua, o le tagata na valaau ai na ia viliina se numera sese. ‘O ia lea o se mea uiga ese na ia fai lenei mea i o’u foliga,” o le tau to manatu lea o le tamaitai.

 “Ou te le iloa poo ai o ia ae pe na faapefea ona ia maua le numera o la’u telefoni. Ina ua uma le telefoni muamua-sa faaauau pea ona valaau mai o ia ia te a’u ma auina mai fe’au i le telefoni. Na fai mai o ia ia te a’u o ia o se inisinia na sau i Samoa mo pisinisi ma tuua le atunuu ina ua mae’a ia galuega. Na fai mai o ia o Ray. E na o le telefoni out e iloa ai o ia ma o mea na ia ta’u mai ia te a’u. Fai mai o ia ia te a’u afai e le valaau mai ia te a’u mo sina taimi-o lona uiga o loo i atunuu mamao o ia mo pisinisi.”

E tusa ai ma lea tina, o Ray o se tagata “lelei” ma e fesootai mai lava ia te ia i lea taimi ma lea taimi. 

 “I se tasi taimi-na ia talosaga mai ia te a’u (i luga o le telefoni) pe aisea ua le faia ai se isi sootaga mo a’u,” o lana faaaliga lea. “Ou le’i ta’ua ia te ia lo’u to’alua ma mea tau ia e faasino i lo’u olaga. O se mea uiga ese lona iloa o nisi mea e uiga ia te a’u ae ma te le’i feiloa’i. O lea na ‘ou fai atu ai ia te ia e faapea ua uma ona fai la’u folafolaga i lo’u to’alua ma le tina ou te le toe faaipoipo.”

Na toe ta’ua e Ms Tupuola e faapea na talosaga atu Ray pe mafai ona avea i la’ua o ni uo ma la fesootai pea i luga o le telefoni. “Ua peiseai o Ia o se fetaia’iga faafuase’i.

Ou te le iloa o ia ma na te le iloa a’u, ma o se mea lena sa ‘ou mafaufauina.” Ae ina ua o’o i se tasi aso a’o atu le tamaitai e faatau ni mea e tausi ai lona tama matua i le S.N.P.F.Plaza-o iina na ia maua ai se fe’au i luga o le telefoni mai ia Ray e valaau atu o ia.

“Sa ‘ou valaau i lana numera ma na faate’ia a’u  ina ua tali mai se alii sat u mai le isi itu i la’u telefoni,” o le faaaliga lea a le tamaitai. Ona ou fesili lea ia te ia pe o ia lea sa telefoni mai ma auina mai fe’au ia te a’u i le igoa o Ray ae tali mai ioe. Ina ua mae’a lena-sa ‘ou fai ia te ia ua tatau ona ‘ou alu i le fale e ave la’u faatauga ona tofu lea o i ma’ua ma le itulagi e aga’i i ai.” Fai mai Ms Tupuola a’o aga’i atu i lona aiga, sa manino mai ia te ia e faapea o le tagata lea na faatoa vaai iai e foliga mai o se tagata e masani ai. 

 “Sa ‘ou faapea ifo ia te a’u, o lea ua ‘ou mautinoa o lenei alii e mai le isi itu o lo matou nuu,” o lana faaaliga lea. Ina ua ‘ou alu i le fale, sa ‘ou fesili i lo’u tuagane e uiga i lea alii na ‘ou vaai ai ae fai mai a ia o loo iloga o Ray. 

Sa fai mai foi lo’u tuagane o lea alii sa i totonu ma fafo o le falepuipui ma o loo tuli pea lona faasalaga…..ma ua aoga foi ia te a’u  e faapea o lea valaau mai le telefoni e lei faia ona o se isi itu ma e le mafai ona te’i lava ua fili mai o ia i la’u numera.   O le taimi lena na fuafua ai e Ms Tupuola le taimi e fealua’i solo ai le tagata lea e tau mulimuli ia te ia i taimi uma.

 “O le pogai lea na pepelo ai o ia e uiga i lona igoa ma le mea e sau ai,” o lana faaaliga. Ua aoga tele lona faailoa mai ia te a’u le taimi e le mafai ai ona ma fesootai pea i nisi taimi ona e alu o ia i atunuu mamao mo pisinisi ae o le mea moni o loo falepuipui o ia e tuli lona faasalaga.

Sa faafuase’i lava ona ‘ou lagona e pei ua faavalea a’u e se pagota. Fai mai lea tina ina ua na maua le mea moni, sa la faafeagai lona ma ia.

“Ina ua valaau mai o ia ia te a’u i lea po-sa ‘ou fai atu ia te ia ua leva pepelo  ma faavalea a’u,” o lana faaaliga lea. “Na ia ta’utinoa lona pepelo i mea uma lava ma e moni sa tuli lona taimi ae sa mana’o na te fia iloa teisi la. Ou te le’i mana’o i ai ma mai lea aso, sa amata loa ona ‘ou fulitua i ana valaau ma fe’au mai le telefoni.Fai mai Ms Tupuola mai lena taimi –ua amata ona saua Ray. Na ia lipotia o ia i Leoleo. “Ua amata ona ia auina mai fe’au e faamata’u ai a’u,” o lana faaaliga lea.

E valaau mai ia te a’u i numera eseese ma o lea ua ‘ou le iloa ai pe o ia. Sa faaauau pea ona ia faamata’u a’u ma mulimuli ane-na fai lana taumafaiga muamua e faauma a’u a’o o’u moe i totonu o le fale o lo’u aiga i Faleula. E le’i vave ona ‘ou moe ae o se mea na fafagu ai a’u i luga. Sa ‘ou tilotilo solo ma ‘ou lagona ai e i ai se mea o faaletonu ma ua i totonu o le fale o ia.” Fai mai Ms Tupuola ana faapea e le ala i lea po- e faapenei ua oti.

“Na ia faaaogaina se naifi e tatipi ai ‘ie faamalama ma lo matou ta’iname,” o mea ia na ia manatua. “Ua sauni o ia e fasioti a’u i lea po ae laki ona sa ‘ou ala a’o lei valaau mai i lo’u aiga lea na o mai na tuli ese o ia.” Fai mai lea tina sa popole o ia i lona ola ma o lea na alu ai ma fai se tusi talosaga mo se poloiga e e puipuia ai. O lana faagasologa i aso uma e faafuase’i lava ona motusia ai mea ma o lea ua le toe savali ai o ia i le fale pe a manava galuega. E tatau ona ou faatali i lo’u tuagane e piki atu mai le galuega,” o lana faaaliga lea. Ua ‘ou lagona ua maua a’u i le mailei ma ua ‘ou fefe i le mea na te fai ia te a’u. Afai sa mafai ona sao mai i totonu o lo’u fale e aumoa ma lo matou iloa, ou te ono le iloa foi le isi mea o le a na faia. 

.Fai mai lea tina ina ua lipotia lea mataupu i leoleo, o le taimi lea sa loka ai Ray. Sa mulimuli ane ona tatala o ia i tua. O loo finau pea lea Tamaitai e faapea ana faalogo leoleo ia te ia ma loka pea le alii lea e taumulimuli ia te ia –semanu e le pagatia o ia i mea tiga.  

 “Ina ua ta’u mai ia te a’u e faapea ua tatala o ia i tua, sa ‘ou fesiligia pea leoleo e uiga i lo’u saogalemu ma la’u fanau,” sa na faailoga atu. O le latou tala ia te a’u o le a ‘ou saogalemu, e leai se mea lea o le a o’o ia te a’u, ae sa tataou ona latou faalogo ia te a’u…..silasila mai la ia te a’u i le taimi nei” Ina ua mavae le lua vaiaso talu ai le ulua’i osofaiga, na uia e Ms Tupuola le mea sa matua popole i ai. Pe tusa o le 5.45 i le taeao o se Aso Tofi ina ua amata ona savali mai lona aiga ma le tama a lona uso ma lana tama tama e o i le lotu. 

“O A’u ou te faitauina le Tusi Pa’ia i Aso Tofi uma. Ua pei lava o isi taeao uma ma te savavali ai i le falesa. O la’u tama tama o Willie sa peseina le Salama ma savali televave atu teisi i lo a’u ma le tama a lo’u uso. 

 “Ua matou taunuu tonu lava i luma o le faitotoa o lo matou falesa ae tupu la le faalavelave.”

Fai mai Ms Tupuola na ia vaaia o ia ma na iloa ai ua na maua o ia i se taimi lelei. 

“Na ia tulei ese le tama a lo’u uso mai le auala ona tu’i loa o a’u,” o le mea lea na ia manatua. Ou te lei pa’u i lalo ae ua amata ona ‘ou tamo’e.“E le’i mamao se mea na ‘ou o’o i ai ae na ‘ou pa’ū ma lavea ai lo’u ulu.  Ua leai so’o tamatama’i-lima ma e tele mea semanu e afaina pe ana le vave ona tuu o’u lima i luga o lo’u ulu….o le taimi lena na ‘ou alaga atu ai i la’u tama tama e tamo’e e aumai se fesoasoani.. “O le ta lona lua o lo’u tua ma o le taimi lena na ‘ou pa’ū ai ma tootuli ma o le ta lona tolu na ‘ou se’e ai i le tele o le toto. Ona pau lena o mea ou te manatu mai lea aso ma ou te te’i a’e ua ‘ou i le falema’i.”

Willie, 14  tausaga le matua o loo ona manatua pea lea aso e peiseai o ananafi na tupu ai. “Na liliu mai o ia tuli a’u,” o le faamatalaga lea a lea ‘alu’alutoto. “Sa ‘ou tafi ma tamo’e i le falesa lea na tamo’e mai ai se alii mai totonu o le falesa. Sa ‘ou toe liliu ae ua alu i le atoa (Ray) ma o lea na matou o ai ma ave lo’u tina.”

Fai mai Willie na valaau leoleo mo se fesoasoani ae faatoa aliali atu a ua mavae le tele o itulai.

E umi le taimi sa faatali ai latou,” o lana faaaliga lea. “Na latou o mai a ua tuai.”Ms. Tupuola continued by saying that the incident has changed her life forever..”E anoano mafuaga ou te faafetaia ai le Atua mo lona alofa ma le tuuina mai ia te a’u o se avanoa lona lua,” o le faaaliga lea a le tina. “O le mea na tupu ua suia ai lo’u tagata ma le faiga o lo’u olaga. Ua matua afaina ai a’u i le tino ma le mafaufau….ma e pei ona outou silasila mai-e le mafai ona ‘ou faia nisi upu talu ai le mea na ia faia ia te a’u.” 

E tusa ai ma lea tina-o ia faalavelave ua matua afaina ai lona mafai ona fesoasoani i lona aiga i le itu tau tupe. 

Ua le toe mafai ona alu o ia i le galuega talu ai lona popole ina nei toe tulai mai foi le tagata na osofa’ia o ia ma sa tau mulimuli solo ia te ia . 

 “Ua fautuaina e la’u foma’i e faapea e leai se mea tele e mafai ona ‘ou toe faia e uiga le gluega,” o lana faaaliga lea.  “E pei ona outou silasila mai -o lo’u lima taumatau ua pei e puupuu i lo le isi ona o o’u manu’a. Ua ou ola i le popole ma ua tutusa aso uma e pei o le po. O la matou finauga e amata i le goto o le La…i lea taimi-matou te tilotilo i faitoto’a ma nonofo i totonu o le fale ona o le popole mo lo’u ola. O mea uma matou te fai e pei o le taele-e tatau ona fai a’o le’i goto le La.Na toe ta’ua e lea tina e faapea talu mai lea lea faalavelave-ua le manuia taumafaiga a lana tama tama o Willie i le a’oga. 

“Ua le o toe fiafia o ia i le a’oga,” o lana faaaliga lea. “O nisi taimi ua fealua’i solo lona mafaufau ma ua ‘ou iloa o loo mafaufau o ia i le mea na tupu i lea aso. Ua ‘ou faanoanoa i lea itu ma le pa’ῡ o lona tulaga faatustusa i vai-tuuaga ua mavae.”Na toe taua e Ms Tupuola e faapea na te tuua’ia Leoleo mo le le taofia o le na osofa’ia o ia i le falepuipui ina ua latou maua le avanoa.

Fai mai lea Tamaitai o lea osofaiga semanu e mafai ona ‘alofia pe ana latou le faatagaina le tatalaina o ia i tua. 

O se taumafaiga ina ia maua mai se manatu faaalia mai Leoleo sa le faamanuiaina ananafi.

By Lanuola Tusani Tupufia 20 July 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>