TALATUU O LE ITU O LEASINA

19 March 2016, 12:00AM

Tapena ma Tuufaatasi e Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua mo le Samoa Observer. 


O le Itu o Leasina e aofia ai ni nuu se lua o Asu ma Aoloau i luga o le faga i matu sisifo ma e masani ona faaigoa o Leasina, e ui lava ina ta’u e tagata na o Aoloau- ma o iina e afio ai le alii malosi o Fuimaono. 

O loo taua Fagasa -e lagolago ai le mea moni e faapea o le matafaga o Asu lea e i le itu i sisifo o le faga- na fasia ai le ‘auva’a o le Alii Folau ta’uta’ua o De La Perouse. 

O e na maliliu i lea fasi tele o le alii sa faafoeina malaga a le vaa o “Astrolobe” o de Langle ma le foma’i o le vaa o Lamanon i le 1787. O loo i ai pea se Ma’a Faamanatu o loo tusia ai suafa o e na maliliu ai. 

Ae ui o lea- e le o tagata o Asu na fasiotia lea ‘auvaa- ae o tagata o Falelatai mai Upolu na asiasi mai i Asu i lea taimi. O loo faamanino lelei e Misi Sitea le tala atoa o le mea moni na tupu i totonu o ana tusitusiga. Na faasaga tagata o Asu -tanu aloa’ia ia tagata na maliliu, ona o le manatu e faapea o ia tagata papa’e o ni ‘aitu’. 

O le igoa la o lea matafaga na tupu ai lea faalavelave o Lenau. O le Aoao Tetele la o Satoa ma Leasina e faapea: “Tulouna lau Susuga Lualemana ma lou Itu Satoa; Tulouna lau Tofa Lea’e; Tulouna lau Susuga Masitalo; Tulouna Oe Leasina; Tulouna lau Susuga Fuimaono; Tulouna Ou Tei Gatā ma Taiasina; Tulouna lau Tofa Falaoa ma Moananu.

ASU ( AASU) Faaopoopo i ai  ma le nuu-a-uta o Fagafue. O ona upu ta’oto e faapea:-“Tulouna Oe Satoa; Tulouna lau Afioga Lualemana; Susu mai lau Susuga Masitalo ma lau Susuga Falefata; Susu mai Tia; Mamalu mai lau Fetalaiga Tuimafuiva; Tulouna lau Tofa Lea’e. 

AOLOAU: O ona Upu Taoto e faapea:-“Tulouna Oe Leasina; Tulouna lau Afioga Fuimaono; Tulouna Tei o Gatā ma Taiasina; Tulouna lau Fetalaiga Afalava; Tulouna lau Tofa Moananu; Mamalu mai la’ia lau Tofa Tuilesū.

 

O LE TALA I LE 

ALAFALE I MALO TUMAU

O Sa’ilele o le nuu lea na sunu’i i ai  le alafale o Nafanua ma Tilafaiga ma Taema; e to’alua na leleo ai o Mini ma Vaisa’u. O le Alafale foi lena sa utu vai i ai Lufilufi; e i ai foi le Pou o Safotulafai; sa i ai foi Tuiatua Aitu (le Saualii) na usu ia Lelaumau le afafine o Tuimanu’a i Tula ona maua ai lea o Le’iatolealiiilemauga. Ona tuu ai lea o le vai o Vaisola; o le Vai o Tilafaiga ma Taema; o le Vai na tu’u; ma ua tutu’i i le Alafale.

A alu se tasi i le taeao i lea Vai- e puna ma lepa foi ma sua tele, ae a e toe alu atu i le aoauli-ua leai se vai- ae a e toe alu i ai i le afiafi-ona maua foi lea o le suavai ma ua sua tele. O loo faapena lava uiga o le vai e o’o mai i aso nei. O le pogai lea o le igoa o le Vai o Vaisola-o le isi ona igoa o Vaiavea, aua o le Vai o Tilafaiga ma Taema

19 March 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>