‘TALATUU O LE ANOAMA’A

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 18 May 2016, 12:00AM

E tusa ai ma faamaumauga a Papalagi- fai mai o le ‘Anoamaa’ o le ta’u lea a tagata i le itu i matū o Atua- e pei foi ona faaigoa ai le itu i sisifo o Savaii-o “Fogalele” poo le itu matomato o Savaii. Ae ui o lea-fai mai tusitusiga a Papalagi- sa ta’u lava o le ‘Itu Salega’.

Ae ui o lea-ona pau le nofoaga faapea i Atua o “Sogama’alou.” Ae vagana ai le vaega-eleele e latalata i Saoluafata, o Lufilufi ma Faleapuna, ia e leai ni o latou faga oneone.

O le itu i sasa’e o Falefa o loo i ai se mauga e latalata i le sami- ma o le sopo atu mai le tasi nuu i le isi nuu e faigata, talu ai ona o lea ala e ui i luga o mauga.

O feoaiga i vaa-o le ala autu lea o femalagaiga; ma o le tautinoga a Misi Situpe fai mai –e o’o lava ia te ia sa alu atu foi mai Falefa i Amaile i se vaa. 

LUFILUFI:  O Lufilufi faatasi ai ma nuu-a-uta o Manunu ma Lalomauga- e mafai ona taunuu i ai mai Apia -pe a tuana’i se ono ma le ‘afa itula, o sopo. I le ava o Saoluafata e pei foi o le ava o Apia, o loo ta’oto ai ni a’au se tolu-o le ava tutotonu e taoto i le faga-ona faasolo ai lea i sasa’e ma sisifo.

O Saluafata lava ia- e taoto i le itu i sasa’e o le faga, ma o le tolotolo o loo i ai- sa le nofoia e nisi e pei foi o Apia- ona o le malosi o le papa.O le itu i sasa’e o loo taoto ai tuaoi i fanua maualuluga, ma o le tumutumu  o le mauga o Saoluafata e malifa i le sami.

O le vaega maualuga e latalata i le sami- sa i ai le lotu Uesele -ma o ona lalo ifo- o loo i ai se nofoaga itiiti e igoa o Fatumea. O le itu i sasa’e o lenei mauga- o loo i ai se faga ma se nofoaga maualuga o loo taoto ai Faleapuna.

Afai la e te ui i le tuasivi o lea mauga-ona e taunuu lea ise nuu-a-uta- o Manunu pe o le 120 mita lona maualuga mai le sami. O le itu i sasa’e o lea nuu o loo i ai ni afu se tolu e igoa o Sepu- lea fai mai e leoleoā.

O Lalomauga o loo taoto i se mamao pe ‘afa itula mai le itu i sasa’e o Manunu -lea o loo i luga o ni vaitafe tetele. O le itu i sisifo o Lufilufi e latalata i le vaitafe- o loo i ai se Tia pa’epa’e o Tamasese matua-lea na tuumalo i Lufilufi i le 1892 i le Maota i Mulinu’ū.

I le avea ma Tumua, e le gata ina umia e ia lea tulaga i Atua e pei foi o Leulumoega i Aana, ae pei lava o Aana- ma e pei foi o le Alataua-e le auai i se taua, ae tatalo i atua ina ia manuia le (Faa-Alataua).  O le Fono Tele a Atua e fai i Lufilufi i lona Malae o “Lalogafu’afu’a.”

Ae ui o lea-fai mai sa i ai fo’i le isi Malae- lea sa faaigoa o “Falepapa,”lea fai mai i aso ua mavae- sa muamua ona fai ai ulua’i sauniga- ia sa  fai i le Malae o Moamoa i Falefa. Fai mai o ia sauniga tetele -sa fai e faamanatu ai le atua o le itumalo o “Tupualegase,” lea sa faaigoa i ia ona po o le “Amo a Atua ia Tupualegase” e pei ona faamatalaina e Misi Sitea.

O Upu Taoto la nei o Lufilufi: “Tulouna a Lufilufi; Tulouna le Faleono; Tulouna la Outou Saofaiga; Tulouna lau Faatufugaga; Tulouna Lau Afioga-o lou Alii o le “Tuiatua”; Tulouna Ou Tafa’i o Tupa’i ma Ta’igau; Tulouna le Togia’i-o le Tuiatua Ave-‘aumalaga- ia te Oe Lufilufi pe a Lafalafa Tuna; Tulouna le Seutatia o le Mulinu’ū; o loo maina se ‘ava o Oe Lufilufi; Tulouna Leausa na e Itu’au ai; toe alataua a’i;Tulouna le Vainalepa ia te Oe Lufilufi; Alala mai Oe Lufilufi!

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 18 May 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>