FEAGAIGA FAAVA-O-MALO MA LE FAIGA-MALO A LE ELEELE SA

17 August 2016, 12:00AM

Tapena ma Tuufaatasi e Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua mo le Samoa Observer

E o’o mai i taimi faai’u o le 1880-ua manino lelei mai le tulaga o Malo Tetele ta’ito’atasi. E ui lava ina ua faavae le aia tatau a Peretania e ala i ana misionare ma faanaunauga autu o Ausetalia ma Niu Sila ina ia taofia le pulea to’atasi o Samoa e Siamani, ae sa faaauau pea ona saili avanoa Siamani e fiapule to’atasi lava ia Samoa.

E ui lava ina faateleina pea le malosi o tagata faipisinisi Amerika i Apia, ae sa maioio lava ma faapito ona mana’o ia na maua atoatoa le pule o le ava i Pago Pago. Sa tumau pea ona malosi aia tatau a Siamani ona o le taua tau fefaatauaiga o ana faatoaga, le avea o Apia ma nofoaga tu-totonu o ana fefaatauaiga i le Pasefika, ma le faateleina pea o le lotomau o tagata Siamani ma uiga fesuisuia’i tau pulega faa-kolone.E o’o mai lava i le 1887, ua faatetele le leaga o le Taulaga ua i ai.

Na tauaofia le –“Washington Conference” ona o le le manuia o lipoti a komisi faava-o-malo-ae leai se maliega na maua. Sa tumau pea Amerika i le tasi o le pule ia Samoa. Sa tumau pea ona le auai Peretania ona o le manatu i le sootaga a Peretania ma Siamani i fafo atu o le Pasefika-ae faamalie ana kolone i Ausetalia, ae sa lagolago e Siamani  le pulea e se Malo e tasi e tulaga maualuga lana aia i ai.

O le fevesiaiga i taimi faai’u o le 1880 na mau alafia ai se taumafaiga a Hawaii e faatu se faalapotopotoga ma Samoa, faasilasilaga aloa’ia o se puipuiga a le Konesula o le Iunaite Setete-lea na mafua ai lona faate’aina, le soloia o le Fono o le Eleele Sa, le faasilasilaga aloa’ia a Siamani o le a tau ma le Malo o Malietoa Laupepa atoa ai ma lona faa-aunuua, le tofia o Eugene Brandeis e avea ma Palemia e fesoasoani i le Malo o Tamasese –e ala i le faatonuga a le DH&PG ma le Konesula o Siamani, le tauaveina o pule a le malo o le Konesula Sili o Siamani, le faae’eina atu o se tulafono le talafeagai tau lafoga e Brandeis-Tamasese, le tula’i mai o le taua i le va o Tamasese ma Mataafa faatasi ai ma le lagolago malosi a tagata Europa mo le faia o se tulafono faa-fitafita mo tagata papa’e o nonofo i Apia, ma le potopoto mai o vaega-au o fuāva’a tau tetele i le Taulaga o Apia.

A o faagasolo lenei vaitaimi, sa pulea e le Malo o Brandeis ma Tamasese le Pulega o le Taulaga mai Mulinuu ma avea ai Mulinuu ma meatotino a Siamani e ala i se faiga solitulafono. Sa faatu ai loa le Fale o le Malo i Mulinuu e ala i se fale na aveesea mai Apia i le mea o loo tu ai nei le Fale Faamasino, lea na fau ai i le 1888 ma sa faaaoga pea e avea ma Fale Faamasino o le Faamasinoga Sili ina ua tuana’i le 1891.

Sa fau foi se fale mo Brandeis i Mulinuu i le 1887-lea sa nofo ai le Faamasino Sili i le 1890 ma sa avea talu ai nei ma Fale Mataaga o Samoa poo le Samoa Museum, lea ua faaaoga nei e le TV Samoa.

O le mata’utia o le Afā fulifaŏ ia Mati 1899 ma le faatama’ia o Vaatau e ono sa tu’u-taula i le Ava i Apia-na maumau ai ni ola se tele ma le tulaga taualoa o malo tetele, na faamuta ai fete’ena’iga a Fuavaa Tau ma aliali mai ai le to’ilalo popo o vaega-‘au faava-o-malo i totonu o Samoa.

O se toega faamanatu o lea fete’ena’iga ma le maumau ai o le ola lena na tulai mai i taimi faai’u o le 1880-o loo molimau i ai se ma’a faamanatu a Siamani o loo i Mulinuu e manatua ai seila Siamani e sefulu-fa na fasiotia e ‘autau a Mataafa i Vailele i le 1889 ma mea na faatama’ia e le Afā fulifaŏ o le 1889.

Na toe tauaofia le Washington Conference i Perelini i le 1899. 


17 August 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>