Manatu o le Fa’atonu - O se laasaga talafeagai mo le tineia o sauaga tau fana

15 January 2016, 12:00AM

Tusia - Mata’afa Keni Lesa

Faaliliu e Seagaitumua Tupuola

 

E ese ai mai le afaina tau le si’osi’omaga o le lafoa’ina lea o faava’a o fana ua nuti i le moana loloto, e tatau ona tatou aloa’ia taumafaiga a Leoleo ma latou paaga ina avea Samoa ma atunuu saogalemu. 

O se galuega lea e tatau ona faalauiloa ma faafetai e tagata taito’atasi. 

O lea matou te talanoa atu e uiga i le laasaga talu ai nei o se finauga ina ia matua tineia sauaga tau fana i totonu  o Samoa, lea na vaaia ai le sili atu i lo le 500 fana na matua nuti lili’i, ma la’u atu i luga o se vaa o Leoleo, ma lafoa’i i le moana sausau i le Aso Lulu.

O ia ‘auupega-e solitulafono ma e le’i resitalaina na aoina mai e avea ma vaega o se polokalame a Leoleo e lua masina e faamagalo ai ia laau malosi, ua laumanu’ia e avea ma taumafaiga na matua faamanuiaina.  “O le sini autu o lo matou faamoemoe ia faaitiitia faalavelave faafuase’i e ala i sauaga tau fana i totonu o lo tatou atunuu,” o le faaaliga lea a le Komesina o Leoleo o fuiavailili Egona Keil. 

Ia, talu ai ona ua faatama’ia o le sili atu i lo le 500 fana, o se matua laasaga maoa’e lea, o se laasaga lea e tatau ona tatou matua faafetaia. 

I lenei la taimi-e taua ona manatua le muagagana e faapea o i latou  e ola i le pelu, e oti foi i le pelu. I totonu o se atunuu e pei o Samoa lea e tatau ona fo’ia ai feeseesea’iga ma feteenaiga e ala i le talanoa, ava fatafata ma le alofa, o loo i ai se manaoga mo soo se fana. Ae peitai-e le o le tulaga lena o loo i ai ma o le toatele lava o i tatou –ua tatou iloa lea tulaga. Poo le a lava, ae o le faamagaloina o ia fana ua toe faamaonia ai le aofa’i o fana-e aofia ai fana aupito i malolosi ma fana solitulafono- o loo maua iinei. 

O le itu la lenei; atonu e talafeagai ona faapea atu o le aofai o fana na faatama’ia e Leoleo i lenei vaiaso-ua na o se vaega lea o le faafitauli. O le pogai lea e popole ai le mafaufau. 

Tama’ita’i e ma alii, o le taunuuga o le i ai o fana i totonu o le atunuu ua loa ona avea ma tulaga faigata. I le tele o tausaga, sa tatou vaaia le anoano o maliu e le talafeagai ai i le salafa o le atunuu talu ai faalavelave e aafia ai fana poo laau malosi. Mo se atunuu itiiti ma se faitau aofa’i e sili atu teisi i le 180,00 tagata, o fuainumera faamaumauina e tau faamata’u. Ae peitai-o lena tulaga ua faaalia ai le lautele o le faafitauli.

I Samoa nei, ua tatou iloa e faapea o fana e matua faigofie lava ona maua. Ona o lea tulaga-e te vaaia tagata o feoa’i solo i luga o tafā-ala ma fana e peiseai e leai se afaina. Ua ou iloa lena tulaga i le tele o taimi, o ia laau malosi e fuafua mo le fasiga o povi fafine ma povi.  Ae peitai- o le vaaia o alii faasausau o feoa’i solo ma fana i luga o latou tau’au o se vaaiga lea e le tauga-malie. Ua matou fai atu faapena ona o ni mafuaga se lua.

Muamua, o le toatele lava o tagata e faaaogaina fana i lenei atunuu e leai ma so latou aoaoina aloa’ia e uiga i le saogalemu tau fana. E pau lava le mea latou te iloa o le ta’i o le fana ma oomi le amoti.

E faamanatu atu i tagata uma lava iinei ma le taimi nei e faapea o fana o ni mea mata’utia. E le o ni mea taalo. O lona luga, aisea ua faatagaina ai tagata e savavali faataamilo i nuu ma faalalā solo nei ‘auupega mata’utia e peiseai o se mea noa? O lona uiga e lei faalogo lava se tasi o lenei atunuu i upu faalavelave faafuase’i? O Faalavelave faafuase’i e tutupu mai lea taimi i lea taimi. O le faafitauli a Samoa e faapea ua tutupu so’o tele ia faalavelave.  

Talu ai ona e tutupu nei faalavelave, o lona taunuuga o le maumau ai o soifua taua.

Ma o le aano moni lena o le mataupu. Faamata e tutupu nei faalavelave faafuase’i pe ana matua leai lava ni fana? 

O le Aso Lulu na taofia ai e le Komesina o Fuiavailili le tele o auupega malolosi e aofia ai ma se AK 47 lea e tutusa ma fana ia na faaaoga i le osofaiga faatupu faalavelave i totonu o Pale talu ai nei-ma na faaalia ai nisi o itu taua. Muamua-sa na fesiligia poo a mea a nei fana o loo fai i Samoa. O lona lua, na ia tuuina atu le fesili pe na faapefea ona aumai ia fana i totonu o Samoa.  Afai la e fesiligia so matou manatu, e matua faigofie lava tali.

Mo le itu muamua, o ia auupega malolosi sa le tatau lava ona aumai i se nofoaga e latalata mai i lenei atunuu. E matua le mana’omia lava ia fana vagana ai o fai se fuafuaga a se tasi e amata se taua i se nofoaga. Ae mo le finagalo lona lua o le Komesina-e ono mafai lava ona tutupu mai ni mea faapea.

O se tasi e aofia ai le le mafai e le Ofisa o le Tiute ona maua ia mea i le tuaoi. O le vaaia lona lua o le ono mafai lea e se tasi o i totonu o le pulega ona faataga mai nei fana i totonu o le atunuu ma le iloa lelei lava. I lea la tulaga, e tatau ona matua faapopoleina i tatou.

Ua matou fai atu faapena ona matou te le iloa pe fia nisi auupega faapea o i totonu o le atunuu. Ma ia mafaufau lelei  lava pe afai e taunuu atu ia fana i lima sese? 

I se tasi itu, mo nai masina ua mavae atu, e tele osofaiga a Leoleo na maua ai ni fana malolosi, ututau ma fualaau faasaina. O se tuufaatasiga mata’utia lenei. O se mea lea e tatau ai i tagata uma ona galulue faatasi ina ia mautinoa o le a muta ai iinei, i le taimi nei lava. 

Tama’ita’i e ma alii, matou te toe fai atu foi; o i latou e ola i le pelu e feoti foi i le pelu.  Se’ia vagana ai-ua tatou lafoa’i nei fana uma ia e le talafeagai i totonu o Samoa, o le a faaauau pea ona tatou faamaumau ola taua ona o lea tulaga. Ae peitai-o loo i ai le faamoemoe. A fua i le taunuuga o le Faamagalo a Leoleo, lea na faamuta i le Aso Lulu, o loo i ai lava se faanaunauga taua i vaega eseese o le atunu ina ia avea Samoa na nofoaga saogalemu. O le mea lea- ia tatou taofi pea le taumafaiga ina ia faaauau.


15 January 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>