Tautai le Atua i le Folauga

14 February 2016, 12:00AM

Tusia: Puniloa Tapaleo 

Niu Sila 

 

O lo outou soifua ma lo matou ola, o lo’o tatou folau i se folauga e i ai lona fa’amoemoe ma lona taunu’uga. E pei o le tala i le gataifale, e i ai taimi o le sousou, e i ai fo’i taimi o le malu, o le tagi fo’i ma le fiafia. E le gata i le malaga i lenei olaga, a o le taimi lava e te savali ese ai ma lou fale, pe e te savali, tamo’e, alu i le pasi, taxi, va’alele, va’a o le sami ma so’o se ituaiga alu lava e te aga’i i ai, o lo’u manatu, o lena e te malaga. 

E pei la o le malaga a se tasi va’a la’u pasese i le sami o le Pasefika, na malaga mai i le tasi motu i le tasi motu….

E pei lava o uiga masani o tapenaga o malaga, e nonofo le pasese ma fa’atalitali le taimi e tu’u va’a ese ai le va’a mo le fa’amoemoe mo le isi motu. Ua o’o mai le taimi, ma alu ese loa le va’a mai le uafu. 

E le o se aso sa iloga ona susulu lelei mai le la. E leai fo’i se isi na te iloa le tala o le tau. Ua masani fo’i tatou, fa’ale popole tele ina mea, pau a le mea o le fia o’o i le motu ae alu le tafao. Malu manaia le sami i le taeao, a o fai fo’i poka malie a toei’ina ma tupulaga – o tala moni aemaise ai fo’i tala ua ova le pepelo – ma alu ai lava le toe. 

Ua ula fo’i tamaiti i le fa’fafafine na malaga ai fo’i i le va’a, aemaise ai le ali’i o Solomona. Ua valaau mai loa le fa’afafine ia Solomona, “Moga, nana ou alu atu lava koli mai i lalo ou nifo lou le taele!”

Ae ua fai mai Solomona; “E faapefea ona e iloa?”

Ae tali mai le fa’afafine, “Se o kaua lava kala fa’akama”. Ona alu ai lea o le talie a tamaiti. 

O le malaga lea na malaga faatasi ai ma se aiga to’atele – pe tusa ma le to’a 30tagata – mo lo latou fa’amoemoe e fia fa’ataunu’uina i le isi motu. Na malaga ai fo’i ma le isi au lakapi a tamiti aoga i le latou ta’aloga e faia i le isi motu. 

Na toe ai tama lakapi i le nanu a le isi saila, na nanu ai i le pisikoa sa malaga foi i le va’a. O le palagi lea sa inu ana pia i luga o le va’a, ae e matua fa’asaina i le tulafono. Alu atu loa le saila fai atu i le palagi e aua le inu pia i le va’a. Ae fai mai le nanu; “Sole, faapea a ita e le inu pia le tatou va’a”. Ae fai mai loa le tala a Opeta, le isi tama lakapi, “Se’i mea la i tau i le ua le va’a, goto, tatou malelemo”.

E faapea le tala, o le tasi lea malaga tumu a le va’a. E le gata o le pasese, a o le uta, ona e tasi lava le malaga i le vaiaso – e na’o le alu ma le toe fo’i – aua e fai lava si mamao o le va o motu ia e lua. O le va fo’i o motu nei e lua, e le gata o le matagofie o le siosiomaga i la’au lanumeamata, a o le fe’ilafi mai o le oneone i le matafaga, e ui e le o susulu malosi le la. 

O va’aiga masani ia o le gataifale o le atu Samoa, aemaise le fa’asolo atu i nuu o le Mata Aleipata o se vaaiga na maofa ai loto o i latou na malaga i lenei aso, aemaise na fanau na soifua ma ola i atunuu mamao, i le matagofie tele o lenei va’aiga. 

Ua alu pea le malaga a le va’a, ua ova i le lua itula talu ona latou o ese mai le uafu. O le malaga a le va’a ua matua tumu tele, o le mafuaaga foi lea ua leai ai se nofoa e avanoa. Ua moe ai lava le tagata ia ua maua lona nofoa ma malolo ai. O nisi ua saofafa’i i lalo, ma su’e lava le mea e moe ai ma mau ai se malologa lelei. 

Ua fa’asolo ina momoe le pasese, masalo ua fai miti malie a nisi, vagana ai tupulaga o lo’o talatalanoa i fafo atu o le va’a. O le au saila fo’i o lo’o feoa’i lava mo lo latou tiute ma faigaluega, aemaise le ali’i kapetenei, o lo’o saofa’i i le foeuli, mo le kapeneteniina o le faigamalaga. 

O le fa’asolo atu ina atoa le tolu itula o le malaga, ae fa’alogoina loa ma va’aia e le kapeteni se ao pouliuli ma se savili ua fa’afuase’i ona agi malosi. E ui e le tele fo’i se timu o pau mai, ua le va’aia le mata o le la ma ua fa’afuase’i foi ona ufitia atoa le lagi i se ao uliuli. 

Manatua fo’i sa ta’ua lava i le amataga o le tala, ailoga na i ai nit ala o ni tau in a aso, faapea o le atamamai lava o tautai ina ona pos a fa’atautala ai folauga i le vasa. 

O le va’aiga o le sami, ua amata ona fati maualuluga mai galu, a o lea fo’i ua vaaia le toulu malosi mai o timuga. Masalo o uiga ia ua masani ai le vasa laolao, e fai o le malosi o le matagi a o le timu ua matua’i malosi lava. 

O i latou sa nonofo i fafo atu o le va’a ua sosola uma i totonu e su’e se mea e malu ai, e ui lava ua matua’i leai se mea e avanoa. 

Ua feagai nei le malaga ma se matagi uiga ese…ua si’i i luga le va’a ma palasi i lalo. Si’i i luga, palasi i lalo. Si’i i luga, toe palasi i lalo. O le pasese nei ua fe’ei ma tau vala’u; “Auoi le Atua e, alofa mai; auoi le Atua e, alofa mai!’

Ua amata ona sao mai le sami i totonu o le va’a ma ua atili ai ona laue nai Tina i le fefefe tele. O nai toei’ina ma nai lo’omatutua, ua taumafai atu i ai nai tupulaga talavou i se fesoasoani e mafai ona fai, ona ua fa’asolo ina to’atele le au mama’i i le ma’i vasa. O le isi itu faigata, o nai Tina ma a latou pepe ua fetagisi, masalo e le’i mafaufauina e se isi se matagi faapea. E le gata ua susu uma le Tina i le timu ma le sou o le vasa, a o lo’o taumafai malosi pea e fai se mea e fa’amafanafana ai lana tama. 

O lo’o faaauau pea le faiga a le matagi ma le timu, e le’o i ai se fa’ailoga e iloa ai e vave ona maua se malu. Talofa e i si ali’i kapetenei, ai lava o fa’aauau le malaga ma tagi, ma tatalo atu i le Atua mo le lavea’i aua o lo’o ona iloa ma mautinoa, o le soifua ma le ola o lenei pasese to’atele, o lo’o i ona lima. 

E uliuli ma loloto tele le moana sausau, a faamalumalu mai nei se galu, ma aga’i mai i le va’a, ua na’o le moei’ini ma faalogologo i le taimi e goto uga ai i le sami le va’a. Masalo ua o’o lagona o nisi, i nai aiga sa fa’amavae atu i ai, ma aiga fo’i o lo’o faatalitali mai pe tua ma ni a le malaga lenei. 

Ua atili ai le popole ina ua fai le tala a le isi tama aoga, na fai atu le sailia ia te ia, o le malaga sili lea ona sou a le va’a. Ua talitonu nisi, ua leai se lavea’i, leai se faamoemoe. E leai ni va’a fa’aola – ae pe faapefea ona maua vave se fesoasoani. 

Ua leai ma se tagata o mago se lavalava aua o le sua sami ma le timu ua momoli mai e le matagi i totonu o le va’a. Talofa e, o ai e fia malosi ma fia toa, ini va’aiga faapea? Ua leai fo’i se isi nate iloa, poo le a le umi lea o lo’o totoe o le malaga, aua e le o mafai fo’i ona iloa atu motu ona o lo’o ufitia atoa i le puao. Masalo e fa’apea fo’i se va’aiga e o’o i le tele o malaga e afatia i luga o le sami, ma maumau ai le tele o soifua, faapea ai fo’i i malaga i le ea, malaga i le laueleele. 

O le isi mea faigata i le pasese, ua fa’amalie mai le au saila, o le a lafoa’i le tele o le uta i le sami, e tau fa’amama ai le va’a. Saunoa mai le kapeteni; “O lo tatou ola e sili ona taua, ne’i tupu se fa’alavelave.”

Ua fa’aopoopo mai le mafatia i le pasese, aua o le tele o mea aoga ma mea taua sa fa’amoemoe mo le isi motu, ua alu uma i le sami. Talofa e, o tapenaga a nisi aiga – o maliu, fa’aipoipoga, o aso fanau, o sa’ofa’i ma amiga faifeau, faapea ma le tele o nisi fa’amomoli sa fa’amoemoe mo le isi motu. Ua le aoga o ia mea uma, ae ua le manatu tele i ai tagata. Pau le mea ua manana’o ai, ia taunu’u manuia le malaga e aunoa ma ni puapuaga. 

Pe le o ata lafoa’ia ia o le malaga lauiloa i le Tusi Paia a Iesu ma ona so’o, a o afatia le va’a i le vasa, a o lo’o tofa Iesu i le taumuli. 

Fai mai le fesili al e isi lo’omatua i se saila; “Atali’i ua tai o’o?”

Tali le saila; “E le’o toe mmao”

Toe fesili le saila, “Aisea ua e fesili ai?”

Ae tali mai le Tina, “ua le’o toe atoa lo’u malosi”.

Fai atu i ai le saila i le lo’omatua, “ua ou fia fesoasoani atu, ae ua tutusa lelei taua. Ua lagona lava le vaivai”.

Sa malaga foi i lenei va’a se ali’i faifeau ma le to’atele o lona aiga, o lo latou fa’amoemoe o le amiga faifeau, o le osiga feagaiga ma le nu’u o le isi motu. Sa va’aia lava e nisi o lo’o tu le faifeau lea i le taumua o le va’a ma titilo atu aga’i i le sami ma le lagi. Masalo o fai sana tatalo i lona Matai mo se lavea’iina. 

Ua tusa nei ma le ono ma le afa o itula le umi o le malaga, ae pe tusa ma le lua itula 45 minute talu ona agi malosi pea le matagi. A ua tau le malosi mai timuga, a o lo’o fetaui pea lenei va’a ma le matagi, se va’a fo’i ina malosi – ai lava ua matuai lava tapena mea uma o lenei va’a e malaga i le sami, ae maise taimi faiga o le vasa. 

Ua sa’o ai le tasi muagagana e masani ai tatou – “E le iloa se tautai i le malu. Fa’atoa iloa ina ua sou”.

Ua fetaui lelei le upu lea i le kapeteni o lo’o kapeteniina le malaga lenei, masalo ua 38 i le 40 tausaga le matua o si tama. 

O le te’a laititi o le itula e 2 ua aga’i i le 3 i le afiafi, ae va’aia loa e nisi o le pasese se manulele ua tu tonu lava i le taumua o le va’a. Fai mai nisi e ese mai lav alona lapo’a ma le tele o isi manulele. Na’o ona apaau e uliuli, a o lona tino atoa e pa’epa’e matagofie. E le fou le va’aia o manufelelei i le lagi, ae a fa’atusa i le malosi o le matagi o lo’o i ai, ona faigata lea ona talitonu pe fa’apefea ona lele mai lenei manulele ma tu i le tino i le va’a. 

Pei e faigofie ona talitonu nisi pe a manatua le tala ia Noa, ua fa’alele ai e Noa le lupe, ona o’i mai ai lea o le lupe ma le lau olive ma iloa ai e Noa ua maui le lolo. 

Masalo po’o se mea o le tolu i le fa minute na tu ai le manu, ona toe lele lea fa’atutu i le itu i ssa’e o le va’a ma toe fa’atifa mai ai aga’i i le va’a. Ua faia pea e le manulele le mea lea -  o le lele ma toe fo’i ifo i le va’a ma lele maualuga atu a i lava ma le toe fo’i mai – a o tutu pea le auali’i o Iosua, Tama ma Solomona ma matamata atu i ai. 

Fai mai le tala a Tama ia Iosua ma Solomona, “sole, se’i mafai fo’i e le manu ona sau e la’ula’u atu le tatou pasese i le pa’u matu”. Ae fai mai Solomona, “masalo o mana’o le manu e togi ia i lalo Iosua atonu e malu ai le sami” Ae oso mai Iosua, “ssh, e sili ona togi ai oe Moga i lalo – aua o oe lea na valaau atu i ai le fa’afafine e te le’i taele”.

Pea ma le afa itula talu ona alu ese atu le manu, ae va’aia loa e le to’atolu lava lea se malamalama laititi, tai pei o se moli auala ua pupula mai i luga i le mea tonu lava na lele aga’i ai le manu.  Ua tulimata’i ne ii le vaai a le aualii nei le vaaiga lea, o lo’o matauina e le auali’i, ua fa’asolo lava ina tele le malamalama na i’u lava ina iloa atu e mata lapopoa o Iosua le lanumoana o le lagi. Ua oso atu nei Solomona i totonu o le va’a ma tauvalaau i le pasese “ua malu! Ua uma le matagi!”

Se tama fo’i ina oso vale o Moga, aua na valaau mai le kapeteni i le pasese e alala mai pea i lalo, o lo’o malolosi pea galu. 

O le ali’i palagi o Jim sa i ai fo’i i lenei malaga. O Jim e masani ona femalaga’ai i lea mea ma lea mea o le lalolagi, mo ana su’esu’ega i le si’osi’omaga ma le gataifale o lea motu i lea motu ma ua matua’i malamalama lelei i uiga o le tau. O lo’o tu lava le ali’i lea ma lana mea vaai. 

Ae oso mai ai loa i autafa o le palagi le isi fa’asitoe pu’upu’u fait ala malie “se fai atu ia i lena palagi pe e le’i iloa atu lava se si’usi’u o se povi i lana mea vaai. O le a po a’e a o autilo”. Ua iloa atu e Jim i lana mea vaai le talafatai o le motu, ua fa’alogoina fo’i le vaivai o le agi a le matagi. Na’o nai timu o lo’o toulu mai, ai lava o iloa e le kapeteni ua aga’i ina uma le matagi, fa’atoa saunoa mai loa i le pasese, “Fa’amalo mo le tapuaiga. Ou te molimau atu, ua manuia le tatou malaga. Pe toe itula ma ni nai minute tatou taunu’u”.

Ua le mafai e ni upu ona fa’amatala le va’aiga i totonu o le va’a i le fte’ei fiafia o le pasese ma ta’uta’u le alofa o le Atua ma lona agalelei. Ua fusi e le isi le isi ma feiloa’i fiafia. Ua le mafai ona taofia loimata o le fiafia ma ua toe fa’fo’i atu i le Atua o lona vi’iga e ala i le tatalo leleoa a le tagata lava ia. 

O le ali’i kapeteni, ua sui tulaga atu i ai le isi saila i le aveina o le va’a a ua sau ma feiloa’i fiafia ma le pasese.  Ao le mea fo’i e malie ai, e fai uma nei feiloaiga fiafia, ae a toe tau mafaufau o le pasese i le tele o mea aoga ia na lafoa’i i le sami, na pei lea a toe oso le ita ma le fia fusu. Ua matua’i matagofie lea taimi o le aso aga’i i le afiafi.  Ua fa’apena lava ona talatalanoa fiafia le pasese, a o solosolo malie atu pea le va’a i le malu pei o le suau’u ua to’a i luga o le sami. Aua o uiga tumau ia o le uagu o le motu lea, ua ofi atu nei le va’a i totonu o le uafu ae ua ta fiu e autilo le mea na ui mai ai le va’a – aua e sio atoa e mauga le uafu. 

Ua taunu’u ma tu laueleele le va’a, o le mea lea ua o’o mai, ua te’a le popole ma le atuatuvale, o le fefe ma le palaai i le matagi, a ua matua mole lava le manava, ua sau le fia ai.  Ua pei o le tumu o le uafu i Apia i le mea e tini i ai le tu’uga fautasi o le sisigafu’a le va’ai atu i luga o le uafu i le tumu o le fa’ataliga o lenei malaga, aua fo’i ua matua’i te’a mamao le taimi sa tatau ona taunu’u ai. O le 9am na alu ese ai, a o lea ua te’a le 7pm. 

O loimata o le fiafia ua feiloa’i ai aiga, o le fusi ma le kisi ma le anoano o le mau fesili, pau a le fesili sa tuai ona maua se tali “Ea? Na aumai se oso?” Na te’i a lea ua taumafai e tali le fesili, ae fa’alava i loimata “Malilie lo tatou aiga, ana le lafoaia i le vasa le uta a le va’a ona o le malosi o le matagi, po’o penei tatou te le feiloa’i”. Ua fai mai le tali a’i latou sa fa’atali va’a – “E leai se mea e popole ai, o le mea sili ma le taua ua tatou feiloa’i i le alofa ma le agalelei o le Atua”.

 

14 February 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>