Auai Samoa i se fono faanatinati tau faiga-faiva

13 February 2016, 12:00AM

O le Ofisa Sili Lagolago Tau Pulega o le Matagaluega o Faatoaga, Faiga-faiva ma Vaomatua o  Joyce Samuelu-Ah Leong, sa fai ma sui o Samoa i lea fono i Fiti i le vaiaso talu ai. O lea fono faanatinati na talo ina ua faalauiloa e le Iunaite Setete lona tumuli ese mai le Feagaiga i le masina talu ai. O lea Feagaiga o le a faamuta lona faamamaluina i le faaiuga o le tausaga e tasi e soso’o ai ma le maua e lea vaega o sea faalauiloa.

O lea Feagaiga e taua tele i le Pasefika ma ua tuuina atu ai se faavae malosi mo le galulue faatasi i le va o le Pasefika ma le Iunaite Setete, e le faapito i avanoa tau faigafaiva, ae o se vaega tele o isi lava mataupu e aofia ai le faasaoina ma le pulea o alamanuia tau le gataifale, taumafaiga ina ia matua taofia faigafaiva solitulafono, ma le faamautuina o le tulaga i le tele o vaega tau le pulea ma vaega tau le poto faapitoa.  I totonu o lenei tusitusiga-sa talanoa atu le Faatonu Sili Aoao o le Vaega Sui Soofupu o le Fono Tau faiga-faiva (F.F.A.) o James Movick ia Jemina Garrett o le Australian Broadcasting Corporation, e uiga i lea fono:

 

James Movick: O le taunuuga ua matou tuuina atu i le Iunaite Setete o se tasi lea matou te faamoemoe o le a talafeagai ma le latou talosaga ina ua latou talosagaina se faaitiitiga i le aofai o aso e tusa ai ma le Feagaiga mo lenei tausaga, ma faataga i latou e fai se faaiuga e faagasolo ai i luma nei aiaiga i se taimi vave e mafai ai. I se tasi faaupuga-sa matou taumafai lava e talia mea uma e mafai ai, faatasi ai ma le aloa’ia e faapea matou te manana’o ia mafai e vaa fagota ona maua vave i’a i se taimi vave e mafai ai.  

 

Jemima Garrett: O lona uiga la, o le mea lena tou te fai mai ai e faapea ua mafai ona outou tulai mai ma se maliega ma ua matua noatia lava i le mana’o o le Iunaite Setete o le faaitiitia lea o le aofai o aso na malie muamua i ai-lea ua pogai ai lea tulaga le fiafia? O le mea tonu lena o loo outou fai mai ai –mo le 2016, ina ia mafai ai ona toe vaaia le amataina o faigafaiva ma le tafe mai o tupe i atunuu o Atumotu o le Pasefika, e faapea ai i totonu o se vaitaimi puupuu-ua tatau ona outou tulai mai ma lea fuafuaga fetuutuuna’i? 

 

James Movick:    Well Ia o le faiga fetuutuuna’i lea ua matou o mai ma i matou e toe foi lava i tua i le tulaga sa tatou i ai muamua i luma mai o le talosaga a le Iunaite Setete mo le aofai o aso i le 2016. Sa tatou le manana’o e tuuina atu i le Iunaite Setete ni aso se tele ona o lo tatou lagona e faapea o loo i ai isi Malo e mamao ese o loo fai a latou faiga-faiva (D.W.F.Ns o loo sailia foi se avanoa faatasi ai ma o tatou vaa fagota, o le mea moni la, o le mea ua matou faia e le afaina ai le Iunaite Setete, ae o le a maua ai le ala e talia ai isi manaoga i totonu o le aofai o aso ia ua tatou faa-avanoaina mo lenei tausaga, o le mea lea e ui lava i se tasi itu, ioe, ua tatou talia le Iunaite Setete, ua talia ai foi ma o tatou lava manaoga, sa faataatia ese talu ai a tatou sailiga ina ia tuuina atu i le Iunaite Setete ma o le talia lava lea o tatou lava manaoaga sa faataatia ese ona o a tatou sailiga ina ia tuuina atu i le Iunaite Setete ina ua latou talosagaina lea tulaga ia Aokuso o le tausaga talu ai. 

 

Jemima Garrett: I lenei la taimi ma le tulaga ua i ai ina ua mae’a ni aso se lua o talanoaga, ua na o se fuafuaga faatu lenei o le a outou tuuina atu i luma i vaa fagota a le Iunaite Setete ma ou te talitonu o le a tuuina atu foi e le Malo o le Iunaite Setete se tupe tele i se aofaiga i se aofaiga e tusa ma le USD 68 miliona- tala o se feagaiga e ono talia e le Iunaite Setete –faamata la e ono talia e le Iunaite Setete lea ofo-o le a sou taofi? 

 

James Movick: Tatou talosia ia. Ua matou faatulagaina i se faiga matou te manatu o le a mafai ai e le Iunaite Setete ona fai se faaiuga vave ma le faigofie. O se itu e faanoanoa ai pe afai latou te le mafai ona tali vave mai ma mo i tatou ina ia fai vave se tatou maliega e uiga i lenei fuafuaga talu ai o le taimi o loo avanoa mo isi fonotaga e aumai faatasi ai itu uma e auai e le telē ma o lea e ono mafai foi ona i ai nisi tulaga e faatuai ai.  O le mea lea e tatau ai ona tatou tilotilo i ai ma sa matou taumafai e faatulaga se fuafuaga e mafai ona malie vave i ai le Iunaite Setete ma matou te matua faamoemoe o le a faapea ona latou faia. 

 

Jemima Garrett: O i ai se avanoa mo nisi feutanaiga? 

 

James Movick: E uiga i lenei mataupu, e matua itiiti lava pe a fua i le taimi o loo avanoa, ma ou te faamoemoe o le a avea ma mataupu tau le faamalamalamaina o auiliiliga ae le o le toe tatalaina o feutanaiga e tusa ai ma le itu a le Iunaite Setete.  

 

Jemima Garrett: I le taimi nei la o loo i ai vaa fagota o loo noatia ma ua leai ni galuea a tagata i le taimi nei ma o loo faatalitali mo le tuuina atu o le moli lanu lauava. O le a le vave e te manatu e mafai ai ona tuuina atu laisene pe a ioe le Iunaite Setete i lenei fuafuaga? 

 

James Movick: E mautinoa lava o se vaiaso. O loo i ai se taualumaga e maua ai tupe totogi mai le Iunaite Setete ma le talosaga aloa’ia mai le Iunaite Setete faatasi ai ma se lisi o vaa fagota e ao ina laisene. E mafai ona matou tuuina atu ia laisene i se taimi vave, o lea la ua matou faamoemoe ai e faapea i totonu o se vaiaso o le a mafai ai ona matou toe faafoi atu le fua o vaa fagota i le sami. 

 

 Jemima Garrett: I le taimi nei-o lenei fuafuaga e faapitoa i le taimi o le 2016. I lenei la taimi e faapito lava lenei tulaga i le vaitau o le 2016 ae faapefea la ona tala atu? O lenei Feagaiga ua leva ona i ai ma ua latalata i le 30 tausaga ae o le toatele lava ma le latou vaai i le mea ua tupu fai mai a itiiti mai o lenei faiga e fuafua mo avanoa e toe feutaga’i ai e tusa ai ma le ala o loo aafia ai le Iunaite Setete i totonu o le Pasefika e tusa ai ma faigafaiva.  O a la ni ou mafaufauga? A outou talanoaina lea mataupu i le asŏ i totonu o nisi fonotaga? 

 

James Movick: Ioe-o le a matou talanoaina. Ua uma ona faamanino mai e o matou ta’ita’i ma Minisita e faapea latou te fia vaaia le faaauauina pea o se sootaga ma le Iunaite Setete i le itu tau faiga-faiva, i lalo o le Feagaiga, ae o le itu mautinoa-ua tatou iloa uma lava e faapea o le fausaga o le  Feagaiga i le taimi nei e tatau ona toe sui ina ia aofia ai tulaga fou i totonu o le itulagi. Ma o le faamoemoe lena o la tatou lava fono tau le lotoifale i le asŏ, o le tilotilo lea i ia avanoa. 

O la matou talanoaga muamua lava ma le Iunaite Setete  na faaalia ai e faapea o loo i ai se maliega e le o aloa’ia i le latou itu e faapea o mea fou ua fausia  o le a mafai ona fai ma o lea ua matou tilotilo ai i luma i le faamae’aina ma auai i ia feutanaiga i totonu o le ‘afa muamua o lenei tausaga, ma ia taumafai e faamae’a loa ia mea uma i totonu o le taimi faatapulaaina lea e talafeagai i itu uma e auai i totonu o lenei tausaga.

13 February 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>