TALA FAASOLOPITO O SAMOA MAI LE AMATAGA

11 March 2016, 12:00AM

Tapena ma Tuufaatasi e Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua mo le Samoa Observer-Aso

O LE KAMUPANI FAI TOGᾹ-KOKO I UPOLU-UPOLU CACAO COMPANY

O  lana faatoaga  sa i Tanumapua, ma sa ia te ia se tupe faavae e 30,000 Pauni faatasi ai ma lona Ofisa Autu i Birmingham Egelani.

Na faatu lea kamupani i Samoa nei i le 1901 ma le faamoemoe e fai lana faatoaga i Samoa ae faapito lava i togā-koko. O le tele o lea Esetete e 1,500 eka ma o le 500 o ia eka e tele na faato’a muamua lava i le koko i le 1901 ma le 1902.

Sa mulimuli ane ona toe faato’a le isi 100 eka i le koko. O le 500 eka lea na mua’i faato’a i le koko na fua i totonu o le fa tausaga ma faasolosolo ai lava ona fua uma koko i lona lima o tausaga, ma o le tele o koko na maua ai e 12 tone mai le 170 eka na faato’a muamua i le 1902.

O le ulua’i 500 eka lea na faato’a i le koko sa totō faatasi ai ma le pulu tosi pe tusa ma le 25 pasene, ae o isi vaega-eleele fou sa totō ai le koko ma le pulu tosi.. E lua poloka sa vaevae i ai lea Esetete, faatasi ai ma vaega e lē taina e tali ai le matagi ma mo auala. Sa faapea foi ona faato’a vaega o lea Esetete i isi lava ituaiga o pulu tosi e igoa o le Castiloa poo le pulu tosi mai Mexico. O tagata faigaluega sa galulue ai o tagata Saina.

O le tau atoa mo tagata faigaluega mai Saina e tusa lea ma le 35 seleni i le masina, e aofia ai le tau o le aumai iinei. Totogi-aso ma mea’ai. E fitusefulu tagata Saina sa galulue i lea Esetete e ala ia latou kokekarate masani, ae galulue feauaua’i ma tagata Samoa, ia e faafaigaluega faapitoa mo le taina o le fanua ma konekarate vele vao. O le pulega o lea Esetete sa umia e Mr. Harman ma Mr. Arthur T. Radford.

O le ogaumu tao-koko na fau lava i Samoa nei, e uiga ese le lelei ma lona aoga. A la aso, ona toso lea i fafo o fata koko e faa –la ai. Sa mulimuli ane ona fau ma faapipii le ogaumu tao koko e igoa o le Gordon.

Sa latalata ane i lea Esetete vai simā na fuafua e Radford ma fau i lalo o lana vaaiga. O masini sa faapala ai le koko e mai le kamupani a Marcus Mason & Co o Niu Ioka ma sa matua aoga tele ma tonu ai loa o le a toe faapipi’i foi isi lava masini o lea ituaiga pe a mana’omia.

Ae mo fale sa nofoia e tagata Saina, sa matua faafetaia lea kamupani ona o le lelei o le faiga ma le tausiga o ia tagata faigaluega, ona sa i ai le fiafia i ona vaega uma, le tulaga mama aemaise ai o le tulaga faamalieina sa vaaia i foliga o ia tagata faigaluega uma lava.

11 March 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>