Te’ena e le Minisita tu’ua’iga

By Ilia L Likou 08 March 2018, 12:00AM

Ua te’ena e le Minisita o lo’o i ai lalo le va’ava’aiga a le Kamupani Va’alele a le Samoa Airways tu’uaiga  e fa’apea ua amata ona tele se gau ua i ai nei le kamupani va’alele.

Na  maua le fa’atalatalanoaga ma le  Samoa Observer ma ia ta’ua ai e le sa’o ia fa’amatalaga e pei ona fesiligia ai.

“Ia e mo le silafia ai e le sa’o na fa’amatalaga, ma e leai ma se fa’amaoniga o i ai,” o lana saunoaga mai lea.

Ua tatala aloa’ia nei se Ofisa Malaga a le Samoa Airway i Niu Sila,

O  le va’alele fou o le Samoa Airways e le’i leva ona tu lau’ele’ele ma ua fa’aaogaina  e lo tatou atunu’u.

Aepeita’i e o’o mai fo’i lava i le asō, o lo’o ua te’ena pea e le Palemia, Tuilaepa Sa’ilele Malielegaoi fesili e fa’atatau i le aofaiga o le lisi o lo’o ua lisiina ai le Samoa Airways. Ina ua fesiligia o ia e fa’atatau lava i le mataupu lenei na ia ta’ua o vaega nei e le mafai ona fa’ailoa mai lea tulaga.

E tusa ai ma ripoti muamua i lea lava mataupu na fesiligia ai le Ali’i Palemia ma na ia fa’ailoa i le Samoa Observer ina ia ave uma fesili i le Pule Sili o le Samoa Airways i a Tuala Alvin Seiuli.

E o’o mai lava le taimi lenei e le’o mafai lava ona fa’ailoa mai e le malo le tau aofa’i o lo’o lisi ai  le va’alele o le Samoa Airways i le  taimi lenei.

Na fesiligia le Pule Sili i a Seiuli Alvin Tuala ae le’i tali mai i nisi o fesili na tu’uina atu ai.

O lo’o ua i ai nisi o ripoti e fia fa’amaonia e fa’apea e US$500,000  i le lua vaiaso o lo’o lisiina ai.

O fesili na tu’uina atu i le Pule Sili e aofia ai; o  fea o lo’o aumai ai tupe o lo’o totogia ai lea lisi ae pe fa’amaonia fo’i.

Aepeitai e ui i lea ae na fa’ailoa e  le afioga i le Palemia, Tuilaepa Lupesoliai Sailele Malielegaoi se tasi o manaoga po’o atina’e o lo’o ua taula’i iai le malo e ala lea i le faia mai lea o se faigamala tu’usao mai Saina mo Samoa, aua lava le si’itia o le tamaoaiga o Samoa e ala lea i le itu tau turisi.

O lea fuafuaga sa fa’amautu mai e le ta’ita’i o le atunu’u ina ua fesiligia e le Samoa Observer.

“ O lea atina’e ua leva ona fuafua mamao e Samoa,” saunoaga lea a Tuilaepa.

“O le tino mai ai o lea fuafuaga o se va’aiga maoaé lea ona o le a faapena ona fesoasoani tele i le atinaeina o le turisi i totonu o le atunuu.

“O le taimi nei e leo iai se mea ua faamautu pe ua aloaia foi.

“O le fa’anaunauta’iga maualuga lava ia iai se kamupani va’alele mai Saina e mafai ona fa’atinoina lea miti ua leva ona silasila iai le malo.”

Sa taua foi e Tuilaepa o loo tagatagai le malo i se tasi o kamupani nau Saina lea sa o latou faatauina le faletalimalo o le Sheraton Samoa Aggie Greys i Vaisigano.

“O lea avanoa o le a matua fa’amanuiaina ai Samoa ae e ao foi ona tatou manatua o nei tagata e iai lo latou fiafia tele e tuuina mai se latou lagolagosua i se atinae e silafia lelei e talafeagai ma toe fa’amanuiaina ai le tulaga tau le tupe maua.

“O se faataitaiga afai ae faimalaga muamua mai le vaalele ma le pasese e 400 ona toe faimalaga lea i Saina e aumai le isi faigamalaga e 400 le aofaiga ona toe taliu lea ma le pasese muamua.

“O le taunuu ai o lea manulauti o le a mautinoa ai le siitia o le atinae tau le turisi i totonu o le atunuu.

“O le a mautinoa ai foi le foia ai o le faafitauli lea o loo tele na agiga pea mai le au fai pisinisi o faletalimalo o le lēlava o turisi tafafao mai totonu o le atunuu.

Sa fesiligia le afioga i le palemia poo afea o loo fuafua ai e taunuu ai lea faamoemoe ae sa faailoa mai e le afioga i le palemia soó se taimi lava.

Sa ia taua foi e tatau foi ona iai ni au faipisinisi e lava tapena e tali i ni faafitauli o le tutupu mai ona e leai lava se mea e asa ma se faafitauli o le tatalo lava ia mafai ona foia nei faafitauli”.

“O le isi vaega o loo fesoasoani tele ona o tatou tagata e lau fofoga fiafia ma loto alolofa aemaise e talimalo mai malo mai fafo pe afea si o tatou atunuu i soo se taimi”.

O le masina o Oketopa 2016 sa sainia ai e Saina ma Samoa se maliega tau femalagaiga (Air Service Agreement) lea o le a tatala ai le itu tau le femalagaiga mai Saina agai sao mai lava I Samoa nei. O lea malaga e mai Beijing ona taunuu lea I le malae vaalele faavaomalo I faleolo.

O lea maliega sa sainia lea ele afioga ia Papaliitele Niko Lee Hang ma le amapasa o le malo o Saina I Samoa nei ia Wang Xuefeng I le fale o le Tuiatua Tupua Tamasese Efi (T.A.T.T.E Building)

Sa taua ai foi ele afioga  le minisita o Galuega ia Papalii o loo iai nisi o kamupani vaalele o loo ua faailoa atu lo latou fiafia tele I le faatinoina o lea foi auaunaga.

E ui i lea tulaga e pei ona ua fa’aata’aata mai mo le va’alea mai Saina i Samoa nei, ae e o’o mai lava le taimi lenei o lo’o nunumi lava le atunu’u ona  e le’o mafai lava ona fa’ailoa mai e le malo le tau aofa’i o lo’o lisi ai  le va’alele o le Samoa Airways i le  taimi lenei lea na tatalaina ma tu lau’ele’ele i Samoa i le masina o Novema i le tausaga ua mavae.

Na fesiligia le Pule Sili i a Seiuli Alvin Tuala ae le’i tali mai i nisi o fesili na tu’uina atu ai.

O lo’o ua i ai nisi o ripoti e fia fa’amaonia e fa’apea e US$500,000  i le lua vaiaso o lo’o lisiina ai le va’alele lenei.

O fesili na tu’uina atu i le Pule Sili e aofia ai; o  fea o lo’o aumai ai tupe o lo’o totogia ai lea lisi ae pe fa’amaonia fo’i.

Na fesiligia fo’i le Palemia, ma e le’o mafai ona tali mai e fa’atatau i lea tulaga ae na ia ta’ua e mea lilo ia e le mafai ona fa’ailoa.

I le saunoaga a le Ali’i Palemia i leFa’alauiloaina o le Va’alele Samoa Airways i le Malae Va’alele i Faleolo  na ia taua ai le taua  tele i le tala faasolopito o le atunuu ma le Malo lea fa’amoemoe.

“O se aso ua leva ona tatou moe miti iai,” O lana saunoaga lea.

“O le toe amataina lea o malaga a le tatou Kamupani Vaalele o le Polenisia lea ua faaigoaina o le Samoa Airways, na faia ina ua mae’a le tele o fonotaga ma talanoaga a le tatou Malo ma le Virgin mai Ausetalia. 

“Ona o tulaga lē lelei ua oo i ai la tatou faigapa’aga sa a’e ai se finagalo o le Malo ma le Kapeneta e sili ia ona fai le tatou Kamupani Vaalele e tausia o tatou lava tagatanuu ae maise i latou e tafafao maimoa mai fafo. O lenei faaiuga e lei faigofie, sa faia ina ua mae’a ni suesuega (studies) e faatatau i lenei lava mataupu taua mo le tatou atunuu.

“Sa autasi le faaiuga a le Kapenta ina ua tuuina atu i ai se Lipoti e faatatau i le tele na’uā o ni faafitauli na tula’i mai i le tatou faigapaaga sa faia ma le kamupani lea mai Ausetalia.

“O lea la ua tatou silasila atu ua tu mai le tatou lava vaalele e tauaveina tatou faigamalaga i Niu Sila ma Ausetalia. O lenei galuega tele sa faatino mai e le Komiti Faatonu ma le Pulega a le Polenisia lea ua faaigoaina o le Samoa Airways, i totonu o le ono masina. “O mea faapenei e oo atu i le lua tausaga o tapena ma e maoa’e foi le gaioiga lea sa faia mo le taunuu mai o lenei vaalele lea o loo tu mai i o tatou luma.

‘E leai lava nisi e o mai e fai le tatou kamupani, e fai lava e tatou. O se atinae e lelei tele mo Samoa ma lona alualu i luma. O lea e talosagaina ai le mamalu o le tatou atunuu faapea foi tagata nuu o Samoa o loo aumau i atunuu i fafo, e o mai e fai le tatou vaalele, o mai e lagolago le tatou ave fu’a.

“E tele ni faitioga ua oo mai ia te a’u, pe aisea ua toe fai ai lenei atinae taugatā ma faigatā ae le tuu pea i papalagi latou te faia? O la’u tali sa fai i nei tagata, a le o tatou, o ai e faia, a le o le taimi nei o afea?

E leai lava seisi e sau e fai se atinae faapea mo tatou sei vagana e maua ai se latou tupe. “O le mea foi lenā na mafua ai ona taugatā pasese i le fia tausaga ua mavae. “Na ona ta’uta’u lava o le a fai la tatou lava vaalele te’i a ua tele mai malaga ma paū le pasese, e pei lava o le ao iā tatou nei gaioiga, ae ua fia tausaga o talosaga nisi faigamalaga faaopoopo ia Samoa ae fai mai e taugatā tele. Nei la ua te’i ua tasui mai pasese paū ma tele mai malaga na fiu e talosaga.

“Ua taugatā pasese sa fai mai foi o le a taugofie.  Sa fai mai o le a tele vaalele i le ao, fai mai foi o le a la’u i Amerika mai isi atunuu i fafo o le Pasefika. “O le a le mea na oo i ai,  na o le sau lava i Samoa ma toe foi i le valuapo.

E le’i paū  lava ni pasese, ae na o le ta’u lava o le tatou kamupani vaalele pei o le a le faapaūū mai o pasese i lalo ma te’i lava ua tele mai malaga faaopoopo. “E pei o le ao ia te a’u nei mea ua fai mai. Si nei kamupani vaalele e lei lelei ae ua fai mai faiga a kamupani tetele nei ia tatou.

“O lea ua maua le tatou paaga ma Fiti e tutusa mea tatou te mananao e fai auā le lelei o le tatou atunuu ma ia atinae ai o tatou lava  tagatanuu o Samoa.  “A tou vaai i isi atunuu o le Pasefika e pei o Vanuatu, Fiti, Solomona, Nauru, Kilipati ma Tahiti, o loo i ai lava latou kamupani vaalele ma o loo tulaga lelei pea nei atunuu i faiga malaga i le ea. “E le faapea o loo lelei i taimi uma ae o loo alualu pea i luma latou taumafaiga ma o loo maua lava polofiti a nei kamupani vaalele o loo fai ma ave fu’a a nei atunuu.

“O atunu’u tetele ia o loo o mai a latou vaalele i Samoa, e leai ma se tupe a le Malo e maua mai ai e ui ina toeititi lava piliona le polofiti a leisi kamupani o loo sau i Samoa nei.

“Ua fitu tausaga e le’i toe maua mai se tupe a Samoa i le tatou paaga lea sa i ai. “Ma o le upu moni lava e leai se tatou mea e maua i le tatou faalagolago i isi e o mai e tauaveina malaga mo i tatou. 

“Tatou te le toe foi i tua ma o le lesona malosi mo le Pulega ma le aufaigaluega a le Samoa Ea, fai ia mafai, aua nei toe tepa i tua ae alu i luma. “Aua foi nei toe faia mea sa faia muamua. Fai faalelei le tatou kamupani vaalele. Vaai faalelei tatou tagata ma e tafafao maimoa mai fafo. Fai le tou fai mea lelei ma le faa’aloalo ma le faaSamoa moni. 

“Ua tele taimi ou te malaga ai i nisi kamupani vaalele, a oo loa i le taimi e fai mai ai mea ai sei tulou, ona aumai lea o ipu mea ai a isi pasese, ae leai se mea taumafa a si loomatua poo si toeina lea ei ou autafa.

Ou te fesili soo lava, aisea ua le maua ai se mea taumafa a  lea tina poo sia tama? O le tali lava e masani lava ona tuu mai, e le’i totogia le pasese lea e maua ai mea taumafa. “O le tele o taimi a totogi mai e le fanau pasese a nai tatou tagata matutua, na o le nofoa lava e totogi ae leai se mea taumafa e maua. O se tulaga lē lelei ma lē talafeagai lea mea o le aai o isi ae lē aai isi.

“O le tatou vaalele e tasi lava le pasese e totogi ae maua uma lava vai inu, mea taumafa ma le ata tifaga e te matamata ai.

“O le lenei aso ose aso faapitoa ma ou te talosaga atu i le tatou aufai-pisinisi, o le aufai-faiva ma le aufai-faatoaga, o lea ua i ai le tatou lava vaalele auā tou oloa ma fua o faaeleeleaga mo maketi i fafo. Faaaoga le tatou lava kamupani e aumai ai tatou lava oloa mai fafo faapea ma oloa ma mea o loo gaosi i Samoa e ave atu i fafo.

“O loo i ai se manatu o le Kapeneta ma le tatou Malo e toe vaai poo talafeagai tatou Feagaiga faava-o-Malo (Air Services Agreements), pe le tatau ona toe faatulaga sei tau faatutusa ai malaga a le tatou vaalele ma  isi atunuu.

“E  tele nisi atunuu o le Pasefika e pei o Vanuatu ma Fiti ua latou osi mai i nei feagaiga tetele ma ua mafai ai ona alualu lelei latou lava kamupani vaalele ma toatele ai tagata turisi e asiasi i latou atunuu. O Samoa ua tatau foi ona tatou vaai poo le a le mea e lelei mo i tatou ma le tatou atunuu.

“E moomia le lagolago a le aufai-faletalimalo auā e tupu ai le numera o tagata mai fafo ma e moomia le tou faipa’aga ma le tatou kamupani vaalele aua le aumaia lea o turisi ma malo faapea tatou aiga mai fafo i Samoa. “O nuu ma Ekalesia faaaoga le tatou vaalele e aumai ai tatou tagata o loo usufono mai i Samoa nei faapea foi malaga a nuu ma aulakapi.

“O lenei atinae e le faigofie peitai ua i ai lava le tomai i samoa e faatino ai lenei atinae taua auā le alualu i luma o le tamāoaiga o le tatou atunuu.

“E momoli atu le faafetai i le tatou aufai pisinisi faapea lala uma o le Malo sa fesoasoani i lenei taumafaiga lea ua tino mai. 

“Tatou lagolago i le tatou kamupani vaalele - le tatou avefua. Aua tatou te toe tutū mamao ae tatou aufaatasi e lagolago le tatou lava kamupani vaalele aua le lumanai ma le atinaeina o le tatou atunuu. 

“O mai tatou tutū faatasi ma tatou lagolagoina le tatou vaalele ma le tatou kamupani.

O lea lava le agaga e tasi na fa’ailoa i le  saunoaga a le Minisita o Lautafi Purcell i le faalauiloaina ole auaunaga o Malaga tuusao ale Samoa Airways ile va o Faleolo-Sydney na ia fa’ailoa ai le tele o le sao taua o le va’alele mo le atunu’u.

“O se manatu e autu i ai sa’u faamatalaga e faapea, “O la’u o lau lea” O lau o la’u lea,” Lautafi i lana saunoaga.

“O lea ua matou savalivali mai e fa’alaufala le lupe mua o le seuga ma le faalelega fulu a le tatou Malo.  Ona o lea ua tulima tu i le tula le lupe na fa’alele e le tatou atunuu e ala i lana Va’alele lea ua fa’aigoa nei o le Samoa Airways.

“O upu a le atunuu, o faiva o tamalii o le fetala’i e ala i le tatou mulumulu aufoe faatasi  aua o lau Vaalele ma le tatou Vaalele. 

“O lenei aso ose aso taua tele i le tala faasolopito ole tatou atunuu ma le tatou malo. Ose aso ua leva ona tatou moe miti iai. 

“Ole toe amataina lea o malaga a le tatou Kamupani Vaalele ale Polenisia lea ua faaigoina ole Samoa Airways, na faia ina ua maea le tele o fonotaga ma talanoaga a le tatou malo ma le Virgin mai Ausetalia. 

Ona ole tulaga le lelei ua oo iai le tatou faigapaaga sa ae ai se finagalo a le malo ma le Kapeneta e sili ia le faia lava ole tatou lava kamupani vaalele, aua le tausia lea o tatou lava tagata nuu ae maise latou e tafafao maimoa mai fafo. 

“O lenei faaiuga e lei mama ona faia sa faia ina ua maea ni suesuega (studies) e faatatau i lenei lava mataupu taua mo le tatou atunuu.

“Sa laugatasi le faaiuga a le kapenta ina ua tuuina atu se Lipoti e faatatau I le tele naua o ni faafitauli na tulai mai i le tatou faigapaaga sa faia ma le kamupani a le Virgin Ausetalia.

“E leai lava sesi e sau e fai le tatou kamupani, e fai lava e tatou. Ose atinae e lelei tele mo Samoa ma lona alualu i luma.

“O lea e talosagaina ai le mamalu ole tatou atunuu faapea foi tagata nuu Samoa o loo aumau i atunuu i Fafo, e omai e fai le tatou vaalele, omai e lagolago le tatou ave fua.

“E tele ni faitioga ua oo mai ia te au, pea aisea ua toe fai ai lenei atinae taugata ma faigata ae le tuu pea I papalagi latou te faia. O lau tali sa fai ia ai I nei tagata, a leo tatou o ai e faia, a leo le taimi nei o afea. E leai lava seisi e sau e fai se atinae faapea mo tatou sei vagana e maua ai se latou tupe. 

“O le mea foi lena ua alai ona taugata ai pasese is le fia tausaga ua mavaea. Na ona tautau lava ole a fai le tatou lava vaalele tei a ua tele mai malaga ma pau le pasese.

“E pei ole ao ia tatou nei gaioiga, ae ua fia tausaga o talosaga nisi faigamalaga faaopop ia samoa ai faimai e taugata tele. Nei la ua tei ua tasui mai pasese pau ma tele mai malaga ua fiu e talosaga.

“Ua matua taugata pasese. Sa faimai foi ole a taugofie,  Sa fai mai ole a tele vaalele I le ao, fai mai foi ole a alu I America mai isi atunuu  I fafo ole pasefika. 

“Ole a le mea na oo iai,  na ole sau lava I samoa ma toe foi I le valuaopo.

“E lei pau lava ni pasese, ao nao le tau lava ole tatou kamupani vaalele, e pei ole a le faapauu mai o pasese I lalo ma tei lava ua tele mai malaga faaopopo. 

“E pei ole ao ia te au nei mea ua fai mai. Si nei kamupani vaalele e lei lelei ae ua fai mai faiga a kamupani tetele nei ia tatou.

“O lea ua faamautu ma le tatou faigapaaga ma fiti e tutusa mea tatou te mananao e fai aua le lelei ole tatou atunuu ma ia atinae ai le tatou lava  tagata nuu Samoa. 

“A tou vaai isi atunuu ole pasekika e pei o Vanuatu, Fiti, Solomona, Nauru, Kilbati, ma Tahiti, o loo iai lava latou kamupani vaalele ma oloo tulaga lelei pea nei atunuu I faiga malaga I le ea.

“ E le faapea o loo lelei I tami ae oloo alualu pea I luma latou taumafaiga ma oloo maua lava polofiti a nei kamupani vaalele oloo avea  ma fua a nei atunuu.

“O atnuu tetele lea o loo sau latou vaalele I Samoa, e leai ma se tupe a le malo e maua mai ai e ui ina toetiti lava piliona le polofiti a leisi kamupani oloo sau I Samoa nei.

Ua fitu tausaga e lei toe maua mai se tupe a Samoa I le tatou paaga lea sa iai.

“Mae ole upu moi lava e leai se tatou mea e maua I le tatou faalagolago I isi e omai e tauaveina malaga mo i tatou. 

“Ua tele taimi oute malaga ai I nisi kamupani vaalele, a oo loa i le taimi e fai mai ai meai ai sei tulou, ona aumai lea o le ipu mea a isi pasese, ae leai se meataumafa a si loomatua poo si toeina lea ei i  ou autafa. Oute fesili soo lava, aisea ua le maua ai se mea taumafa a  lea tina poo sia tama.

“Ole talia lava e masani lava ona tuumai, e lei totogi ina le pasese lea a maua ia mea taumafa. “O le tele o taimi a totogi mai e le fanau pasese a nai tatou tagata matutua, nao le nofoa lava e totogi ae leasi se mea taumafa e maua. “O se tulaga le lelei ma le talafeagai lea mea ole aai o isi ae le aai isi.

“Ole tatou vaalele e tasi lava le pasese e totogi ae maua uma lava vaiinu meai taumafa ma le ata tifaga ete matamata ai.

“Ole lenei aso ose aso faapitoa ma oute talosaga atu I le mamalu ole tatou atunuu e omai e Faaoga le tatou lava kamupani e malaga atu ai I Samoa ma toe foi mai.

“O malaga a  nuu ma ekalesia,  faaoga le tatou vaalele e aumai ai tatou tagata o loo usu fono atu I  Samoa, faapea foi malaga a nuu o aulakapi ma autalavou.

“I soo se atinae faapea pea amata e ia lava faatifauli e tutupu mai. 

“Oloo tau faamasani I systems poo auala fou I faiga o nei mea. I le check in ma le boarding o pasese e le taulia boaring passes ma isi me laity ole mea taulia ua tatou malaga I le tatou lava vaalele. Tuumai se taimi e faaleleia ai nei mea fou. 

Ia tatou onosai ma tatou alolofa lagolago le tatou vaalele ole vaalele a tatou uma lava.

“O lenei atinae e le faigofie peitai ua iai lava le tomai I samoa e faatino ai lenei atinae taua auala  le alualu  I luma ole tamaoaiga ole tatou atunuu.

“Tatou lagolago I le tatou kamupani vaalele le tatou avefua. Aua tatou te toe tutumamao ae tatou aufaatasi e lagolago le tatou lava kamupani vaalele aua le lumanai ma le atinaeina ole tatou atunuu. 

“Oa mai tatou tutufaatasi ma tatou lagolagoina le tatou vaalele a le tatou atunuu.”

By Ilia L Likou 08 March 2018, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>