E TAUA TELE LAU PALOTA

04 March 2016, 12:00AM

Ripotia e Lanuola Tusani Tupufia

Fa’aliliu e Maiava

 

A’o aga’i atu le atunu’u i fale-palota e fa’atino a latou filifiliga i Faiga-Palota Tele i le asō, e faigofie lava ma manino le tima’i a le tautai, ua lalafo iai le fa’atuatuaga mo le tapenaina o le fa’amoemoe o le atunu’u, e fa’atasi ona tupu i le ta’i-lima tausaga.  

“O lau palota o lou leo lea. Fa’atino nei ma ia fa’aaoga.” 

E pu’upu’u lava ma manino le fe’au, fa’atasi ma le tatalo a le Sui Komesina o Faiga Palota, Faimalomatumua Mathew Lemisio, ina ia manuia ma to’amalie faiga-palota a le atunu’u aoao. 

Saunoa Faimalo, ua iai le lagona, le agaga o le fiafia ua taufai tulimata’ia uma e le atunu’u aoao. 

 “Pau lava lenei o le avanoa mo so’o se tagata-nu’u e fai ai se sao mo le fafauina o tulaga o le pulega o le atunu’u,” o lana fa’aaliga lea. “Pau lenei o le taimi e iai ia te ‘Oe le tagata-palota, le malosi e fa’apea ane ai, ‘silasila fo’i, ‘ou te mana’o i le sui-fa’atu lea e fai ma ‘ou sui i totonu o le Palemene. O la’u la fe’au mo tagata uma, o le fa’aaoga lea o le avanoa ua matu’u atu.” 

Ae matua leai leai lava se avanoa mo ni faiga fa’aalatua, ni faiga-‘ai ma fa’atinoga fa’apena po’o ni faiga-pi’opi’o fo’i i faiga-palota fa’aTemokalasi.

“O le a le aoga e toe fa’apea ane ai mulimuli, ana iloa lava o fai le mea lea, ua leai ai so’u sao mo faiga-palota i se ‘auala fa’aleTulafono? 

 “O le palota e fa’avae mai ai le pulega o so’o se atunu’u. A tatou talia nei le faia o ni ‘auala fa’atosina ma faiga-fa’aalatua, o a la ituaiga ta’ita’i tatou te maua?”

Na fautua mai fo’i Faimalo, e tatau ona paloto sa’oloto tagata uma ae ‘aua le fa’aluafesasia a latou fa’ai’uga fai. 

Mo le Sui Komesina ma lana vaega, o le aso, o le taunu’uga lea o le galuega fita sa feagai ai i tausaga e tele ua mavae.

Ina ua fa’amutaina e le Kapeneta le ‘au’aunaga a le Komesina sa iai muamua, ae maise le Palota Lautele ua lalata, e matua ogaoga ma mamafa le galuega sa lafo atu ia Faimalo, e tapena ai le atunu’u mo faiga-palota. Ioe, e le’i tepa i tua le Tamaloa.

Na ia talia atoatoa le fa’atuatuaga ma na vave lava ona momoli lana fa’amalo ma le fa’afetai i lana vaega atoa o le Ofisa Fai Palota, ae maise fo’i le lagolago-sua ma le fa’ala’ei’au a si ona aiga. 

“E iai tagata o le matou Ofisa ua matua masani ma agava’a lelei i faiga-palota. O la’u la matafaioi, o le fa’atonutonu lelei ma tu’u-fa’atasia le Ofisa atoa, ina ia tapena lelei mo le fa’amoemoe o le atunu’u. E leau sa’u mea e mafai na o a’u. E tofu tagata uma ma le sao, e velo-‘aso fa’atasi i taumafaiga uma ma ua iai atoa lo’u fa’atuatuaga i le matou vaega.”  

O Faimalo, o se loia ma o se tusitala fo’i, na amata faigaluega o se Komesina Lagolago i le Ofisa o le Komesina o Faiga Palota i le lua tausaga talu ai. O se tasi o ona ulua’i tiute sa fa’atino, o le fa’amalamalamaina lea o tagata-paloa fa’apea sui-tauva, i mana’oga talafegai i lalo o le Tulafono o Faiga Palota.

“Lea lava matou te iloa, e leai se ‘auala a’o se faiga e matua lelei atoatoa,” o lana saunoaga lea. “E iai lava sasi-sasi ma fa’aletonu i mea uma. O taimi uma lava e alia’e ai se fa’aletonu po’o se mea sese, matou te talia lelei ma fa’asolo pea i luma. 

“Ao maua lo matou avanoa e ‘au’auna ai mo lo tatou atunu’u e ala i tofiga nei, e ao lava ona matou manatua lelei, ia faia mea uma ma le amiotonu.”  

Le fa’atinoga lea o le amiotonu sa lima-ta’ita’ina ai le Ofisa atoa i ana tapenaga uma, e aunoa ma nisi lava faiga fa’apitoa mo faipule ma sui-tauva.

O Faimalo ua 35 tausaga o le soifua, lea e manatu ai, o lo’o talavou pea lona soifua mo se tulaga taua ma fa’atuatuaina fa’apea. Na ta’ua, o le tulaga masani lava lea o galuega a le Ofisa, e feagai-tu’usa’o ai lava ma faipule ma faiga-fa’aPolokiki.

“Ua iai i se tulaga e faia ai fa’ai’uga – fa’ai’uga ogaoga lava i nisi taimi ma o le tele fo’i o taimi e le taliaina ai ia fa’ai’uga-fai e faipule ma sui-tauva,” o le saunoaga lea a le Sui Komesina.

“E iai se tulafono, ia fua iai lau fa’ai’uga e fai. A e faia le tulaga lena, e iai tagata e le fiafia ia ‘Oe ae e ‘uma lava e alu i le fale ma moe lelei, aua ua e iloa lelei e sa’o lau fa’ai’uga na fai. “Ae a sese sau fa’ai’uga e fai, e fafagu lava ‘Oe i taimi uma ona o lo’o mamafa iai lou mafaufau. Ae a sa’o lau fa’ai’uga e fai, fa’atoa ala lava ina ua  oso le la.” 

A’o le’i o’o Faimalo i le Ofisa o Faiga Palota, na fa’ailoa mai lava le-fiafia tele i nei mea o faiga-palota. 

 “Ina ua taunu’u mai i le Ofisa nei, na va’aia le le-fiafia o tupulaga talavou i lenei galuega,” o lana fa’aaliga lea.

“Na amata ona faia polokalame fa’alauiloa ma fa’asalalauga fo’i i luga o le TV.

“I na fa’asalalauga, sa iai lava le lagona tuai fa’apea, o le ofisa mo faiga-palota, e mo tagata matutua ma matai, ma o se manatu sa taumafai malosi lava e suia.” 

Na ta’ua, e tele ni fautuaga ma tala-lelei o le latou galuega ua maua mai le atunu’u lautele. O se fa’ata’ita’iga, mai fa’amatalaga sa latou aoina mai i tagata-palota ua mae’a ona resitalaina, na iloa ai le aoga tele o fa’asalalauga tau-palota sa faia i televise, nusipepa ma leitio ae maise fe’au-tusitusia i upega-tafa’iLagi.

“O ina na fa’amaonia ai sa fai le matou galuega ma e tele suiga ma le tali mai o le mamalu o le atunu’u. O le isi tulaga lelei na ‘ou iloa ia a’u lava ia, ua fa’aopoopoina lava lo’u fiafia i le Ofisa ma le galuega. Ua silafia fo’i, so’o se ofisa e tumu ma vevesi i taimi uma, e te mo’omia lava se si’osi’omaga filemu ma talafeagai lelei e fiafia iai tagata uma.”  

E le masalomia le fita toe anoanoa’i galuega fa’atino a Faimalo lea na ta’utino mai ai, ua fa’asolo lava ina tele nai sina i lona lauao. Ae na fa’afetaia lava le taua o le vaega lea o lana galuega ua tele ai le fesoasoani mo ia.

Na ta’ua, ua tele le suiga ia a’u, ua mafai ona tautala i nofoaga ma mea tetele. O le tasi lea o vaega o lana galuega, i le taimi na toe teuteuina ai le Tulafono o Faiga Palota, e mo’omia le faia o tautalaga mo sui o le Palemene.  “Sa matou ‘ou popole lava i lena mea i le amataga,” o lana fa’aaliga lea. 

 “A o le itu-lelei la, ua maua ai lo’u malosi ma ua le-toe popole e tautala i luma o tagata. Mo matou lava ia i le Ofisa, e leai se tasi e fia va’aia i le TV ma nusipepa aua e ita tele lo’u afafine i le mea lena, a o le fa’alavelave lea, e tatau ona iai se tasi e faia le galuega lea.” 

Na toe manatua e Faimalo le isi po a’o matamata lona afafine i le TV, ae fa’alogo atu o fa’apea: “toe fai fo’i.” “Na ‘ou fesili iai po’o le a ae tali mai, e ‘ese lo’u sau so’o i le TV. Le toe tasi lava le vaiaso o totoe, talosia e le toe va’aia ai loa a’u.”  O le isi vaega e manatua pea e Faimalo, o le taimi na ‘auai i se fonotaga fa’atasi ma le Minisita o Faiga Palota ma Fa’amasinoga, o Fiame Naomi. Na te manatua le taimi mo le saunoaga ‘autu a le sui o Samoa e uiga i nofoa o sui-tama’ita’i, na matua tele ai le lagolago a isi motu o le Pasefika. 

“A e nofo i totonu o se fono fa’ava-o-malo ma fa’alogo atu i le fiafia o tagata ona o le totoa ma le finau o o tatou ta’ita’i, e te matua mimita lava,” o lana fa’aaliga lea. “O le ulua’i taimi lena na ‘ou o’o ai i se tulaga fa’apea ma, so’o se tasi lava e tu ane, e muamua lava fa’afetai ma fai se tala ia Samoa.

A’o tau fuafua e o tatou tua’a le Tulafono o Faiga Palota ma tu’u i totonu la ta aganu’u, o le mea aupito sili lea na faia e tua’a, ma ‘ou te talotalo, ia tumau ai pea lea vaega o le aganu’u ma le toe suia, e o’o i le fa’avavau.  

“’Ou te le-iloa lava se isi atunu’u ua fa’aofi fa’atasi sa latou aganu’u i se Tulafono mo Faiga Palota, e pei o tatou.” 

04 March 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>