O TALATU’U A AANA

01 May 2016, 12:00AM

O LE TALA IA LETUFUGA O SAFOTULAFAI.

Na nofo Faauluulumaga le alo o Tuiaana Uotele ia Letufuga, ona o le taua na si’i e lona tama i Savaii. Ona o atu lea o ‘au a le Tuiaana-tau le taua, a’o seu lupe Letufuga i le vao. Ona tulia lea o ‘au a le Faasaleleaga i le vao.

Ona tago lea o Letufuga ua gaui le na’a o lana upega seu lupe, ae momo’e ane i tai ma le ulu o le na’a. Ona alu ane lea o Letufuga ma ‘alo’alo solo i le vao. Ona tulia lea o ‘au a Aana i le sami e Letufuga. Ona fesili lea o Tuiaana-‘O ai ‘ea lea tagata e ma’alo’alo mai le vao?

O ia lena ua na tulia a’u nei! Ona fai atu lea o isi tagata-“O le Alii o Letufuga lea ua na fasi lo tatou faleupolu! Ona faapea lea o le Tuiaana-“ia faaigoa lena alii o ‘Letufuga-ma’alomaivao’.

Ona toe faasaga lea o Letufuga ua sasa le Faasaleleaga ma fai atu-“Aua le tuliloaina Aana i le sami!. Ona faapea lea o Tuia’ana: ‘O le a ave le teine lea e fai ma o tatou togiola e fai ma avā a Letufuga; ae o le a e Tufugapule ma Tufugato’atama’i.

 

O LE TALA IA TAMALELAGI, SO’OA’EMALELAGI MA SALAMASINA

Na tautu le fale o Tutuila ma Ape ia Tuiaana Vaema i le tamaita’Iio Vaetamasoa ma ua le fafagaina i la’ua i le feti’i na i Amoa. Ona fai ai lea o le faatonuga a Le’ulu i Faga ia i la’ua. Ona le talia lea e Tuiaana Vaema ona o le inoino o le tamaitai i le papala o vae o le alii.

Ona toe o ai lea o Tutuila ma Ape, ua aumai Selaginato le atalii o Tagaloafaaofonuu, le tama a le afafine o Letufuga. Ona tautu a’i lea o lo la fale; ona faatoa talia ai lea.Ona to ai lea o le tamaitai ma ua fanau.

O le pogai lea na faatonu ai e Tutuila ma Ape i Ta’elegalolo’u; ina ua la o atu e gaoi mai le tama, ina ua faatoa fanau. Ona gaoi mai lea o le tama tuu i Fasitoo-uta.

O le taimi na gaoi mai ai lea tama; o le taimi tonu lea o le taua a Tutuila ma Ape i le tuasivi, lea na ta’ua ai Li’o e ana le ‘ave’ave. Ona fai lea o lo la lumā’ava ma lo la Alii. Ua tele taeao e le o maua lava se ‘ava o Tutuila; ona faapea lea o Tutuila:

E lelei ona si’i le tama i Sagameauta. Ona sii lea i ai o le tama; ona maua ai lea o le igoa o le nuu o ‘Nofoalii ’ ma ua nofo ai loa le alii. 

Ua tele foi taeao, ae le o maua lava e Tutuila se ‘ava o le taeao. Ona fai ai lea o le la tonu-‘E lelei ona ave le tama i Matātao-ona si’i lea i ai o le tama, ae valaaulia ane Alipia ma Suluga- e avatu i le Malae o le Vavau; ona afe lea i ai.

Ona faapea lea o Alipia ma Suluga-“Aumai lo lua Alii ma te tausia.” Ona faapea atu lea o Tutuila ma Ape-‘Paga lea ua uma ona ave le tama i Matāto! Fai mai Apenamoemanatunatu-“E a pe a tu’u ia lo ta Alii iinei i le Tumua ma o ia foi e pule i le Papā?

Ona tu’u ai lea o le Tama; ma ua fau ai lona ulumoega o Tamalelagi. O le pogai lea na faaigoa ai lea Alii o Tamalelagi, aua na aumai ina ua faatoa fanau mai i le manava o lona tina; e le’i susu foi o ia; ae sa fafaga i talo ma niu; ma o le pogai lea na ola ai o ia.

O ona po ia o nofo ai Sagate i le Malaeolevavau, a’o igoa ia Tuiaana; ma o loo potopoto foi i ai ituaiga e fitu; e na o Sausi lava ma Samoa e tausi Tamalelagi. Ua matua le tama, ona alaga lea e Alipia ma Suluga o le pāpā ia Tamalelagi.

Ua lua Tuiaana i Leulumoega; ae ave lava e Leulumoega mea taumafa lelei ia Tuiaana Sagate; ae ave mea leaga ia Tamalelagi. Ona faapea lea o Tamalelagi ia Sooa’emalelagi-‘sau ia ina alu i Savaii ia Tausunu ma Tauasotasi, fai ia Nafanua ia alofa mai i lota tiga-‘ua ave lava mea lelei ma Sagate, ae aumai mea’ai leaga mo ta’ua.

Ona alu ai lea o Sooaemalelagi i Savaii; ona talia lea e Nafanua ma fai mai-“Sau ina alu:-“E si’i atu i ‘ie e lima le taua- ae a i ai ni ‘ai o lena taua- ia tutu’i le alafale, i’u mai papa, ae ‘aua nei nofo ai se Tupa’i, ona o oe o le tamaitai.

Ona fai lea o le taua ma ua manumalo Tamalelagi ae to’ilalo Sagate; ona tu’u lea o le malo ia Tamalelagi ma ua alaga loa i ai e Alipia ma Suluga pāpā, ma o le papa lena na ave ia Nafanua ae ua nofo Tamalelagi e aunoa ma se papa vagana ai lona malo ua faasavali i Aana uma.

Ona alu lea o le fe’au a Gato’aitele e ‘aumai ni ‘au e tauina le taua i Malie. Fai mai Tupa’i-‘ou te le alu atu se’i muamua ona logo Nafafua i Salafai. Ona o lea i Savaii o Tupai ia Nafanua. O le tali a Nafanua-“O inā tau le taua, o upu ua uma ona ma faia ma Gato’aitele-ae afai e malo le tatou itutaua- ia tutu’i le alafale i Tanumafili e nofo ai le Tupa’i ae tali le tanoa e Tuisamau.

‘A e ia e tuvao fono ia Tuisamau i Malie, ae ‘aua nei e tuvaoina se fono a Auimatagi. Ona tau lea o le taua ma ua toilalo Malietoa ma Auimatagi, ae malo Gato’aitele ma Tuisamau. Na ave foi e Nafanua le Gato’aitele i Savaii ae ua na o lona malo-o le Savali i le Tuamasaga. 

Ona sau ai lea o le fe’au a Tuiatua Foganiutea-E alu atu Tupai e tau le taua o loo fai I lo la va ma Tuiatua Fogaoloula. O le tali a Tupa’i- ‘Se’i o’u alu muamua e ta’u ia Nafanua le tagi a Tuiatua Fogainiutea. Ona fai ane lea o Nafanua-O inā tau le taua.

A faapea e maua se malo, ia tutu’I le alafale i Pulema’ava, ae nofo ai Tupai e fai ma nofoa sa o le Tuiatua. Ona tau loa lea o le taua, ma ua manumalo Tuiatua Foganiutea, ae to’ilalo Tuiatua Fagafogaoloula. Ona avea foi lea o le Papa o le Tuiatua ia Nafafua.

Ona soso’o ai lea ma le tagi a Satunumafono ia Tupai e avatu ni ‘autau e faia lona tiga ona o lo la va ma le Alataua. Ona faapea foi lea o Tupai-se’i alu muamua e logo Nafanua i Salafai pe finagalo ai pe leai.

Ona alu lea o Tupai i Savaii ma ta’u atu ia Nafanua le tagi a Satunumafono. Ona fai mai lea o Nafanua-‘O ina tau le taua- a faapea e maua se malo, tutu’i le alafale i Niusuatialemanū, ae nofo ai Tupai e leo i le alafale e fai ma agatonu o Satunumafono.

Ona ave lea o le Papa o le Tamasoalii i Savaii ia Nafanua, ae ua savali lava le malo o Satunumafono i le Alataua. O le malo foi lea na alu i ai Imoa e ‘tali pisi’ i le Alataua, ma o le pogai lea o le ta’u o Imoa ‘o le pitolua o Satunumafono!  (Ina manuia tele le Aso Sa Samoa).

01 May 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>